Even een gedachte-experiment: je staart ’s avonds naar de lucht boven Texel en denkt – alle planeten draaien keurig rond hun sterren zoals bij ons. Maar niets blijkt minder waar. Op een regenachtige donderdag (ja, weer zo’n Hollands voorjaar) werd in de Slack van ons sterrenkijk-clubje een artikel gedeeld: ergens in de Melkweg is een planetaire chaos ontdekt die zelfs mijn chaotische keukenkastje logischer laat lijken.
Wat is er zo bijzonder aan dit nieuwe sterrensysteem?
De klassieke schoolplaten – met netjes uitgelijnde ringen van planeten om een zon – mogen wat mij betreft direct het raam uit. Het nieuw ontdekte systeem, aangeduid als HD 158259, laat een architectuur zien waar mijn hoofd nog steeds van kraakt; zes planeten, allemaal net iets anders gecentreerd, en geen van allen houdt zich aan “onze” regels.
- Planeten draaien in vreemde, bijna-resonante banen
- Afstanden en snelheden doen vermoeden dat het universum helemaal niet zo ‘standaard’ is
- Nederlandse astronomen van Universiteit Leiden zaten erbij betrokken – lokale trots, toch?
mijn collega uit Utrecht zei laatst: “dit is het soort systeem waar je als kind over fantaseert – maar dan gebeurt het gewoon écht.” Of het ook leven ondersteunt? Geen idee. De temperaturen daar zijn bizar – men gokt op ruim 200 graden boven nul. In Almere wil het nog wel eens opsteken, maar dit…
Hoe ontdekten ze deze vreemde wereld?
Wat ik inspirerend vind: de ontdekking kwam niet door een geniaal idee of waanzinnig dure raket, maar door maandenlang piepkleine trillinkjes in het licht te analyseren. Astronomen gebruikten hiervoor onder andere de spectrograaf van het Observatorium van Genève. Klinkt saai – ik weet het. Maar het geduld loont.
recent las ik dat zelfs vrijwilligers van het Nederlandse Zooniverse-project mee speuren naar dit soort signalen. Dus wie weet, vind jij morgen wel een nog vreemder planetensysteem. In ons chatgroepje kwam gelijk de vraag: kun je dat zien met een simpele telescoop? Tja, niet echt – voorlopig blijft het bij prachtige plaatjes online.
Waarom kan deze ontdekking ons kijk op het universum veranderen?
Even eerlijk: tot vorige week dacht ik nog dat het zonnestelsel het standaardrecept was van het universum. Maar blijkbaar is ons systeem eerder de uitzondering dan de regel. De planeten in HD 158259 (probeer dat maar drie keer snel uit te spreken) staan voortdurend op het punt om uit resonantie te schieten – vergelijk het met een carrousel waarvan de paarden soms omhoog en omlaag schieten zonder waarschuwing.
- Dit soort systemen tonen dat stabiliteit niet vanzelfsprekend is
- Astronomen moeten modellen herschrijven – en zo ook onze ideeën over buitenaards leven
- Zelfs ons begrip van zonneplaneten moet mogelijk ‘in revisie’
mijn moeder zei altijd: “We zijn allemaal uniek” – blijkbaar geldt dat voor zonnestelsels ook. Hoewel, misschien overdrijf ik.
Wat kun je hier als niet-astronoom mee?
Misschien niet meteen je week veranderen – hoewel je indruk maakt bij de koffieautomaat (“Het zonnestelsel is dus niet de norm, wist je dat?”). Maar: het leert ons dat anders zijn prima is – zelfs op planetaire schaal. In de club app hadden we het erover dat er nog duizenden van dit soort systemen wachten om ontdekt te worden. Wie weet zit er een bij die nóg gekker in elkaar steekt.
in het kort: astronomische ontdekkingen zoals deze maken nieuwsgierig. Ze zijn een perfect excuus om je oude kinderencyclopedie weer eens open te slaan, of gewoon op een heldere nacht een dutje te laten wachten en omhoog te kijken.
Laat je inspireren door het onbekende
Zet je vooroordelen over hoe ‘het hoort’ opzij – niet alleen qua planeten, maar ook in de dagelijkse dingen. Ga misschien een avondje sterrenkijken bij Sterrenwacht Sonnenborgh in Utrecht, of sluit je aan bij een lokaal clubje (ik kan het aanraden, sociëteit Hemelbestormers uit Haarlem heeft elke maand open avonden).
Ken je nog zo’n uit de hand gelopen ontdekking, of heb je een astronomische lifehack? Deel het in de reacties, want – eerlijk – ik leer het liefst van echte verhalen, niet uit ideale blogposts. In ieder geval: tot de volgende ontdekking!
