Op vrijdagavond, ergens tussen bitterballen en voetbal op tv, vroeg een vriend aan tafel: “Weet iemand waarom octopussen blauw bloed hebben?” Niemand wist het zeker. Toch bestaat er rondom deze mysterieuze dieren zo veel meer dan alleen slimme tentakels. Drie harten, blauw bloed en een leven vol verrassingen — tijd om daar nu, even zonder biertje in de hand, in te duiken.
Drie harten: waarom zo veel?
Je zou denken: één hart is genoeg rompslomp. Toch zit de octopus met drie in z’n bol. Twee branchiale harten pompen bloed naar de kieuwen, terwijl het derde systemische hart het zuurstofrijke bloed door de rest van het lichaam stuurt.
Mijn buurman, altijd bezig met vissen in Zeeland, vertelde ooit dat hij het idee had dat een octopus niet moe te krijgen is — misschien speelt dat derde hart daar écht een rol. Al weet ik niet of octopussen echt harder kunnen rennen dan een haring… nou ja.
Waarom blauw bloed?
Blauw bloed — misschien doet het wat koninklijk aan, zeker in Nederland, maar bij octopussen heeft het puur met chemie te maken. Mensen hebben ijzer in hun hemoglobine (daardoor is ons bloed rood), maar octopussen gebruiken koper in hemocyanine. Dat werkt beter bij lage temperaturen en in zout water.
Vorige maand las ik op nu.nl dat deze aanpassing juist octopussen helpt te overleven in koude Noordzeewateren. Leuk detail: als het zuurstof opraakt, worden hun bewegingen traag — beetje als ik maandagochtend…
Wat doet dat blauwe bloed nu eigenlijk?
Gek genoeg kan hun bloed niet álle taken even goed uitvoeren. Zo zijn octopussen gevoeliger voor lage zuurstofwaarden — ze overleven slechter in gebieden waar het water ‘dood’ is. Een bioloog van de Universiteit van Groningen zei daar pas over in een podcast: “Juist omdat het koper heel efficiënt is, zijn octopussen vaak te vinden op plekken waar andere dieren het moeilijk hebben.” Hoewel — of ze echt bewust die keuzes maken, vraag ik me soms af.
Verrassende weetjes: meer dan alleen tentakels
- Octopussen hebben geen botten — daarom kunnen ze door de kleinste spleten glippen. Mijn moeder noemt ze nog altijd ‘slijmerige ontsnappingskunstenaars’.
- De meeste octopussen leven alleen minstens één tot drie jaar, hoewel er uitzonderingen zijn.
- Ze kunnen zichzelf camoufleren binnen een fractie van een seconde: vorige week nog in het Oceanium van Blijdorp gezien. Onvoorstelbaar.
- Als een octopus zich bedreigd voelt, spuit hij inkt — maar soms raakt hij daar zelf ook even van in paniek.
Kun je een octopus tegenkomen in Nederland?
Stiekem had ik nooit verwacht dat ze überhaupt in onze wateren voorkomen, maar volgens duikers in Zeeland zwemt de gewone octopus (Octopus vulgaris) soms echt rond de Oosterschelde. Al moet ik zeggen: ik heb er nog nooit eentje in Zandvoort gespot… misschien op een natte marktochtend, bij de viskraam.
Wat kun je hiermee?
Uiteindelijk — het gevoel dat je bij de volgende pubquiz iedereen verbaast is misschien de grootste winst. De natuur zit vol verrassingen, dicht bij huis en in de diepste oceanen. Vertel dit morgen aan die collega die denkt dat alles ‘wel op Wikipedia staat’. Wie weet, begin je straks thuis een mini-aquarium… of gebruik je het gewoon als goed gespreksonderwerp bij koffie. In ieder geval — als je ooit een octopus tegenkomt, wees niet verbaasd als hij je met alledrie zijn harten begroet. Nou, zo ongeveer.
