Inleiding
Op vrijdag stemden de leiders van de Europese Unie in met een grootschalige lening zonder rente voor Oekraïne. Deze financiële steun is bedoeld om de militaire en economische behoeften van het land te dekken voor de komende twee jaar.
Achtergrond en financieringsmogelijkheden
De EU-top kwam oorspronkelijk met plannen om delen van de 210 miljard euro aan bevroren Russische tegoeden, vooral in België, te gebruiken. Deze opgeslagen fondsen zijn bevroren onder de EU-sancties die na de uitbraak van de volledige oorlog door Rusland in 2022 zijn ingesteld.
De leiders, zoals de Duitse bondskanselier Friedrich Merz en de Franse president Emmanuel Macron, steunden aanvankelijk deze optie, omdat het ondersteunen van deze bron minder complexe politieke steun vereiste dan het volledig lenen van geld op kapitaalmarkten.
Echter, ondanks de lange gesprekken tijdens de nacht, waren er tegenstanders. Vooral België’s premier Bart de Wever bleef terughoudend over het gebruik van Russische activa. Het was Viktor Orbán, de premier van Hongarije, die uiteindelijk een compromispoging aandurfde.
Keuze voor een alternatieve financiering
De Europese Raad besloot dat de EU artikel 20 van het Verdrag van Europa zou gebruiken om de schuld over te nemen voor een lening zonder rente aan Oekraïne. Deze aanpak wordt als eenvoudiger en mogelijk veiliger beschouwd dan het gebruik van Russische activa, vergelijkbaar met de EU’s aanpak bij de COVID-19-pandemie, waarbij 750 miljard euro aan schuld werd aangegaan voor economische herstelmaatregelen.
De positie van lidstaten en bescherming van hun belangen
Niet alle lidstaten stemden in met het pakket. Hongarije, Slowakije en Tsjechië weigerden schuld op zich te nemen voor Oekraïne, maar er werd een overeenkomst gesloten waarbij zij geen blokkades oplegden en bescherming kregen tegen financiële gevolgen. Viktor Orbán claimde dat Hongarije hiermee dubbele winst had behaald, door te voorkomen dat Europa een oorlogsverklaring aan Rusland zou afgeven via Russische activa en tegelijkertijd de Hongaarse gezinnen te beschermen tegen extra schuld. Orbán stelde dat dit de kosten voor Hongarije op circa 3 miljard dollar had geschat.
Hervatting gebruik van Russische activa
De plannen om Russische activa te gebruiken stuitten op problemen tijdens de top. Bart de Wever verwierp dit methodiek als juridisch risicovol, uit angst dat het de werking van Euroclear zou kunnen schaden, de financiële clearinghuis in Brussel waar 193 miljard euro aan bevroren activa staan. Vorige week diende Rusland een rechtszaak in tegen Euroclear om te voorkomen dat het geld wordt gebruikt voor leningverstrekking aan Oekraïne.
Voordat de reparatielening werd uitgesteld, bleef het gebruik van de bevroren activa echter mogelijk. De EU heeft verklaard dat deze activa in de tussentijd bevroren blijven tot Rusland oorlogssancties betaalt aan Oekraïne, iets waarvan de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy heeft gezegd dat het meer dan 600 miljard euro zou kosten. Rusland betaalt echter waarschijnlijk geen reële rekeningen in dit verband, waardoor de activa mogelijk achterblijven in Europa en uiteindelijk naar Oekraïne kunnen gaan.
Wat wordt er met de lening gedaan?
Op vrijdag zei Zelenskyy tijdens een persconferentie in Warschau dat de lening Oekraïne “financiële zekerheid voor de komende jaren” biedt. Hij sprak ervan dat het geld zou worden gebruikt voor wederopbouw of militaire uitgaven. Als Rusland de oorlog verlengt, zal Oekraïne het geld inzetten voor verdediging, aldus Zelenskyy. Als de wereld Rusland onder druk zet voor vrede, zal het geld uitsluitend voor de reconstructie worden aangewend.
Conclusie
De Europese Unie heeft zich hiermee ingezet voor uitgebreide financiële steun aan Oekraïne, met opties die variëren van het gebruik van bevroren Russische activa tot het aangaan van nieuwe schulden op de markten. Het uiteindelijke doel is het ondersteunen van Oekraïne in een kritieke periode, terwijl lidstaten hun eigen belangen proberen te beschermen.
