Stel je voor: je bent op een zonnige zaterdag in je achtertuin bezig — een beetje wroeten, nieuwe plantjes erin — en je schep tikt tegen iets hards. Niet weer zo’n baksteen, denk je eerst. Maar wacht. Deze keer is het iets vreemds. Oud, zwaarder, met een patroon dat je alleen in een museum hebt gezien.
Romeinse geschiedenis om de hoek
Misschien klinkt het onwaarschijnlijk — maar in Nederland zijn al honderden Romeinse objecten gevonden door gewone mensen. Van muntjes tot fibula’s (zeg maar: de speld van de Romein), waterleidingen tot complete graftombes. Gouda, Nijmegen, Heerlen… je struikelt hier nog net niet over amforen.
M’n buurman uit Limburg vond bijvoorbeeld drie jaar geleden een bronzen munt toen hij met zijn kinderen een trampoline aan het ingraven was. Volgens hem leek er eerst niks bijzonders aan, tot zijn dochter het vuil afveegde — toen zag je een keizer met zo’n raar kapsel.
En dan?
Geloof me — de verleiding is groot om het artefact af te spoelen en meteen op Marktplaats te zetten. Maar wacht even. In Nederland gelden verrassend heldere regels voor vondsten.
- Meld het bij de gemeente (of het PAN): Sinds 2022 kun je je vondst eenvoudig melden via het landelijke netwerk PAN (Portable Antiquities of the Netherlands). Ook de lokale erfgoedafdeling van je gemeente is een goed startpunt.
- Eigendom: Wettelijk mag je een object houden als het geen officieel rijksmonument is én je het op eigen grond vond. Maar daar kleven uitzonderingen aan, zoals vondsten van archeologisch belang. Die moeten soms toch naar de Staat toe.
- Waarde: Je kunt — met een beetje geluk — een vergoeding krijgen als het voor de wetenschap wordt afgestaan. Maar reken niet te snel op een jackpot. Mijn collega kreeg ooit €150 voor een 2000 jaar oude zilveren denarius. Tja, je moet het echt voor de lol doen.
Waarom melden? (En waarom vooral niet stiekem houden?)
Het klinkt misschien bureaucratisch, maar door je vondst te melden help je de geschiedenis van je eigen regio te herschrijven. Recent nog was in mijn stad (Den Bosch) een groot nieuwsbericht: iemand meldde een 4e-eeuwse speerpunt, waardoor ineens het hele beeld van Romeinse aanwezigheid werd aangepast.
En: als je zomaar iets verkoopt of exporteert, kun je een boete riskeren. Of erger — dat het verhaal verloren gaat. Mijn moeder zegt altijd: “Waar je vandaan komt, zegt meer over je dan waar je naartoe gaat.” Klinkt een beetje zwaar, maar toch…
Tips als je denkt iets bijzonders te hebben gevonden
- Niet schoonmaken met chemische schoonmaakmiddelen (echt, dat verpest alles — zelfs afspoelen met water kan schadelijk zijn)
- Laat het voorwerp zoveel mogelijk in de originele bodem zitten, maak een foto en markeer de plek
- Zorg dat je aantekeningen maakt: die gekke vlekken in de aarde kunnen later cruciaal blijken (vraag maar aan elke archeoloog uit Eindhoven…)
- Check of er in je gemeente een archeoloog is die je kan helpen. Vaak zijn ze daar juist heel enthousiast over
- Verzamel verhalen — soms heeft iemand in de buurt al eerder iets gevonden of zelfs een hele collectie thuis liggen. No joke, vorige maand in ons buurtappje bleek dat drie mensen Romeinse scherven hadden (niemand wist het van elkaar)
Laat je niet gek maken door mythes
Nee, je hoeft geen Indiana Jones-pak aan of gelijk de lokale media te bellen. En meestal zijn het geen schatten á la National Treasure. Misschien vind je alleen een stuk van een Romeinse dakpan of een half muntje. Maar zelfs dat kan een verhaal vertellen over wie er op jouw grond woonde 1800 jaar geleden. Of, nou ja, misschien vergis ik me — maar ik vind het een beetje spannend idee.
Toch nieuwsgierig naar de waarde?
Opgravingen zijn soms best wat waard — maar niet altijd in euro’s. De echte winst is het verhaal. En het feit dat je letterlijk geschiedenis in handen hebt gehad. Wil je toch weten wat het waard is? Bij veilingen (De Zwaan, Catawiki) loopt het uiteen van een paar tientjes tot een paar duizend euro — maar dan zijn het vaak heel bijzondere vondsten.
Toch een beetje tijd nodig om te beslissen?
Dat kan! Bij twijfel — laat het in een doosje, neem scherpe foto’s en stel je vragen via PAN.nl of een lokale archeologische vereniging. In onze regio (Gelderland) kwam laatst een reizende expert op bezoek en bekeek gratis vondsten. Misschien ook iets voor jouw gemeente.
in het kort: bij twijfel niet graven, eerst denken. En vooral: laat je verrassen door wat er zomaar onder je gazon kan liggen. De geschiedenis zit soms dichterbij dan je denkt…
Heb jij zelf ooit iets bijzonders gevonden? Of heeft je buurman een sterk verhaal? Deel het hieronder — ben benieuwd hoeveel verhalen er in Nederlandse tuinen verborgen zijn!
