Stel je voor: je ochtendwandeling door het park — alles lijkt gewoon, maar een belangrijk geluid ontbreekt. Geen zoemende bij in zicht. Het klinkt misschien als sciencefiction, maar afgelopen maand kreeg ik naar aanleiding van een discussie in onze buurtapp een ongemakkelijk gevoel: wat als de bijen echt verdwijnen? Niet over honderd jaar, maar binnen onze generatie?
Bijen zijn niet alleen voor honing — ze houden je supermarkt gevuld
Veel mensen, inclusief mijn buurvrouw Marja, denken nog steeds dat bijen vooral “honing maken”. Natuurlijk, honing is lekker (voor zover je geen veganist bent), maar hun echte werk gebeurt op een veel fundamenteler niveau. Bijen zijn verantwoordelijk voor de bestuiving van zo’n 75% van alle voedselgewassen — tomaten, appels, aardbeien, courgettes. Zonder hen? supermarkten krijgen al snel lege schappen.
- Wist je dat zelfs koffie sterk afhankelijk is van insectenbestuiving?
- Zonder bijen: appelbomen geven amper nog fruit, noten worden peperduur
- Broccoli, avocado, frambozen — allemaal riskant zonder hun hulp
Waarom gaan bijen eigenlijk achteruit? (en waarom praten we niet vaker hierover?)
Op verjaardagen hoor ik vaak: “Ach, er zijn toch nog genoeg bijen?” Maar dat valt vies tegen. Volgens onderzoek van Wageningen University is sinds 1990 het aantal wilde bijen drastisch afgenomen — tot wel 50% in sommige regio’s. Hoofdoorzaken? Gebruik van bestrijdingsmiddelen, het verdwijnen van bloemen in bermen en tuinen, én ziektes. Als iemand uit Assen die zijn tuin ooit vol grind kieperde: dit besefte ik echt te laat…
En het zijn niet alleen de “honingbijen” van de imkers waar dit om draait. Wilde bijen, die je amper opmerkt maar overal rondvliegen, zijn veel kwetsbaarder. Mijn collega Lotte vertelde vorige week dat ze in haar volkstuin geen aardbeien meer kreeg. Ze dacht eerst aan ‘slechte grond’, maar het waren de bijen die ontbraken.
Wat als de bij uitstervt? Concreet, voor jouw eten, omgeving en portemonnee
Hier wordt het pas echt ongemakkelijk. Wetenschappers van NIOO-KNAW (mocht je ze nog niet kennen — ze zijn vrij nuchter in hun cijfers) stellen dat zonder bijen de kosten van voedselproductie tot 500 miljard euro per jaar kunnen stijgen. Dit betekent niet alleen dure groenten, maar ook minder keus. Denk aan standaard aardappels en tarwe, met de rest onbetaalbaar of verdwenen.
Even een simpel voorbeeld — op de Albert Heijn-hoek in Utrecht waar ik vorige maand was, lag precies één tros trostomaten. De caissière zei “er zijn leveringsproblemen, steeds vaker de laatste tijd”. Het geeft te denken…
Is het allemaal kommer en kwel? Nee, maar makkelijk is anders
Natuurlijk zijn er alternatieven, zoals handmatige bestuiving (denk aan het met de hand bevruchten van bloesems, zoals nu in sommige Aziatische gebieden). Maar laten we eerlijk zijn — niemand staat te springen om met een kwastje appelbomen af te gaan. Tuurlijk, sommige oplossingen werken lokaal — meer bloemen zaaien langs fiets- en wandelpaden, minder bestrijdingsmiddelen gebruiken. Maar ik vraag me af of dat genoeg is…
Wat kun je zelf wél doen? Klein maar krachtig
- Plant inheemse bloemen in je tuin of balkon (kijk even bij Intratuin of lokale kweker — vraag naar “wilde bloeiers”)
- Vermijd gif in je tuin, laat die slakken maar kruipen — de bijen danken het je
- Sluit je aan bij NL Zoemt of soortgelijke initiatieven. Mijn moeder doet mee; haar volkstuin zoemt als nooit tevoren
En misschien het lastigste: praat erover. Ja, zelfs bij het koffieapparaat op werk. Hoe ongemakkelijk het onderwerp soms is… je zult verbaasd zijn hoeveel mensen hetzelfde denken — zonder dat er ooit over gesproken wordt.
Tot slot, want alles oplossen lukt niet in één artikel…
Bijen zijn geen achtergrondherrie in het landschap — ze zijn de ruggengraat van wat we dagelijks eten en kopen. Ik weet niet of we hun verdwijning helemaal kunnen voorkomen, maar soms lijkt het erop dat we niet eens beseffen wat er op het spel staat. Ben jij al in actie gekomen? Of zie ik het veel te somber? Laat een reactie achter — of, eerlijk gezegd, bespreek het gewoon bij de lunch. Want in stilte verdwijnen soms de belangrijkste dingen.
