Even serieus: stel je voor — een zomer zonder gezoem, zonder klaver op de snelwegbermen, zonder honing in je thee. Dat klinkt als sciencefiction, maar wetenschappers trekken al jaren aan de bel over het verdwijnen van bijen. En de gevolgen zijn, tja, eerlijk gezegd best schokkend.
Ik las vorige maand nog een rapport van Wageningen University — cijfers liegen niet: sommige wilde bijensoorten zijn in 30 jaar met méér dan de helft afgenomen in Nederland. Mijn buurman, die imker is in Noord-Brabant, zegt droogjes: “Als het zo doorgaat, krijgen onze kinderen straks nootjes uit China en appels alleen in luxe koffietentjes.” Misschien is dat overdreven. Of toch niet?
Wat gebeurt er als de bij wegvalt?
Bijen polliniseren zo’n 75% van alle landbouwgewassen — wereldwijd en hier in Nederland. Zonder die bestuiving houdt de hele keten op. Appels uit de Betuwe? Weg. Aardbeien uit Drenthe? Ciao. Zelfs koffie- én cacaoplanten, dus ja, je ochtendritueel staat straks op de tocht.
En nee, het gaat niet alleen om landbouw. Wilde bloemen verdwijnen, vogels raken hun voedsel kwijt, de keten kraakt. “Het verlies gaat verder dan onze ontbijttafel,” zei een collega-boswachter vorige week nog bij een wandeling in de Biesbosch. Insecteneters — van de spreeuw tot de vleermuis — trekken aan het kortste eind.
Maar kunnen we bijen niet gewoon vervangen?
- Handmatige bestuiving: In delen van China is dat al realiteit. Mensen bestuiven perenbomen met kwastjes. Maar ja, wie wil er straks in de regen met een wattenstaafje door de polder?
- Robot-bijen: Klinkt als een cool idee voor een Netflix-serie, maar voorlopig kosten die machines meer dan de hele oogst oplevert.
- Genetisch aangepaste planten: Dat willen veel boeren (en consumenten) niet, en eerlijk gezegd — de risico’s kent niemand echt.
In ons buurtschap probeerden ze ooit hommels “bij te zetten” in kassen, maar na twee seizoenen liepen de kosten te hoog op. Kortom, het klinkt hoopgevend — in de praktijk werkt het nauwelijks.
Waarom verdwijnen ze eigenlijk?
De oorzaken zijn niet mysterieus (al lijken ze soms eindeloos). Pesticiden — die handige zakjes, weet je wel, uit de bouwmarkt met “tegen plaaginsecten” — zijn berucht. Combineer dat met het verdwijnen van bloemenweides, ziektes, klimaatstress… en de bij staat met 1-0 achter.
Onlangs vertelde mijn moeder hoe in haar jeugd elk zomerweekend de bermen geel en paars kleurden van de bloemen. Nu — vooral langs de A2 — zie je vaak enkel gras of beton. Niet gek dat mijn zoontje vorig jaar tijdens een wandeling riep: “Papa, waar zijn de bijen dan?” Goede vraag, trouwens.
Kun je zelf iets doen?
- Zaai wilde bloemen in je tuin of balkon (mijn favorieten: korenbloem, klaproos, lavendel)
- Gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen — zelfs niet ‘voor de zekerheid’
- Laat een rommelhoekje met takken en bladeren — daar nestelen wilde bijen graag
- Plaats een klein bijenhotel (Action, Intratuin, of maak zelf met bamboe — hoeft geen designprijs te winnen)
- Spreek erover in de buurt, of “buurttuin”. Geloof me, zodra iemand begint, volgen er vaak meer
Toegegeven, misschien redt het niet meteen de wereld. Maar bij ons in de straat bloeien nu meer bloemen dan ooit — en het gezoem is terug. Al twijfelde ik eerst of het verschil zou maken… nu hoor ik het zelfs door het open raam.
En nu?
We staan op een kantelpunt, dat is duidelijk. Wetenschappers waarschuwen — maar je merkt het zelf ook: minder kleur, minder geluid in de tuin. De vraag is niet alleen ‘of’, maar vooral ’wanneer’ we de gevolgen echt gaan voelen. Wil je straks aan je kinderen uitleggen waarom de appels naar peer smaken? Of trek je nu al de stekker uit die oude gazonmaaier?
In elk geval — het is nog niet te laat. Deel je eigen bijen-verhalen in de comments, of neem die zak bloemzaad gewoon mee uit de supermarkt. Want eerlijk, wie wil nog een zomer zonder bijen?…
