Stel je voor: je wandelt door het bos bij Nijmegen, kijkt omhoog en ineens gebeurt er iets geks. De dennen groeien met hun takken allemaal aan één kant – en groeien zelfs één richting op, bijna alsof ze iets willen ontlopen. Het klinkt als een fabel, maar deze “omgekeerde bomen” vind je echt op de Sint-Jansberg. En niemand in mijn kennissenkring kon daar direct een logische verklaring voor geven. Tijd om dit mysterie te ontrafelen – want hoe kan het nou dat bomen massaal ‘achterstevoren’ groeien?
Wat is hier aan de hand?
Als je rondloopt op de Sint-Jansberg – beetje tussen Mook en Groesbeek, net op de grens met Duitsland – valt het bijna meteen op. Veel bomen, vooral dennen, lijken hun takken aan maar één kant te laten groeien. Op de andere kant is het kaal, alsof er maar geen zin in was. Een collega van me dacht eerst dat het met de wind te maken had (“daar waait het altijd zo gruwelijk”, zei hij laatst bij de lunch), maar blijkbaar is het iets complexer.
De gebruikelijke theorieën
- Windrichting: In Nederland krijg je natuurlijk meteen wind als schuldige aangewezen. Logisch: lange tijd harde westenwind kan ervoor zorgen dat takken vooral aan de luwte-kant overleven. Maar het verklaart niet alles – want sommige bomen groeien juist tegen de windrichting in. Vaag, toch?
- Zonlicht: Mijn moeder zei laatst “Een boom zoekt altijd het licht.” En inderdaad, bomen groeien naar waar de meeste zon komt. Maar op deze plek draait de zon eigenlijk langs beide kanten. Dus ja… misschien een factor, maar niet dé reden.
- Grond en ondergrond: In de regio ligt veel kalk in de bodem, doordat het gebied ooit zeebodem was. Soms is de grond aan één kant droger of armer, waardoor wortels (en dus de groei erboven) de andere kant op worden gedwongen. Merkwaardig: naast bomen zie je dit soms ook bij struiken daar.
Het echte verhaal? Misschien…
Onlangs in onze buurtapp groep werd het weer besproken: “Het komt door de geallieerde militaire voertuigen in WOII die toen dennen verbraken als brandstof,” zei iemand. Klinkt vergezocht, maar wie weet – veel bomen zijn na de oorlog kunstmatig aangeplant. Als zaailingen te dicht bij elkaar staan, groeien ze vooral naar de vrije ruimte. Dus die “achterstevoren” bomen groeien soms gewoon een logische kant uit, puur uit concurrentie!
Toch is de combinatie van microklimaat, bodemgesteldheid, wind én de manier van aanplanten waarschijnlijk de grootste verklaring. Wetenschappers van Wageningen Universiteit schreven er vorige maand nog een artikel over. Ze benadrukken dat je op kleine schaal hele rare groeirichtingen kunt vinden – soms per bosje verschillend. Dus misschien is het geen wonder, maar gewoon een samenloop van omstandigheden. Of toch een natuurramp van decennia geleden? Ik weet het echt niet zeker.
Kun je het zelf zien?
Ja hoor! Als je ooit in het weekend zin hebt in een wandeling: pak de auto of fiets richting Sint-Jansberg. Op het Hazenpad of het Stuwwalpad zie je her en der groepen dennen of lariksen die met takken als een soort vlag richting dal staan. En als je goed kijkt, merk je dat zelfs eiken soms eenzelfde vorm aannemen. Neem vooral een thermoskan en een boterham – het is een prima plek voor een lunchpauze trouwens.
Tips voor nieuwsgierige wandelaars
- Neem een kompas mee. Kijk of de takken altijd naar het oosten groeien – deze truc hoorde ik van een boswachter uit Groesbeek.
- Let op verschillen tussen open plekken en dichte bossen. Daar veranderen bomen vaker van groeirichting.
- Vraag lokale wandelaars wat zij denken. Mijn ervaring: ieder geeft een ander antwoord. Blijkbaar blijft het mysterieus…
En nu?
Mocht je binnenkort in de buurt zijn: kijk vooral even met andere ogen naar de bomen. Niets is zo leuk als de natuur die haar eigen regels lijkt te volgen. Of misschien is het toch gewoon het Nederlandse weer, dat ons weer te slim af is. In ieder geval — ik kom er elke keer weer met nieuwe ideeën vandaan. En u? Deel gerust uw theorieën hieronder of stuur een foto in de lokale natuurchat. Misschien komen we samen ooit achter de echte reden… Nou ja, zoiets dus.
