Wist je dat er in de Nederlandse middeleeuwen mensen waren die letterlijk kattenpoep smeerden op zere plekken, of het zelfs als ingrediënt gebruikten voor huis-tuin-en-keukenmiddeltjes? Nee, dit is geen bak zeewier uit Zandvoort, dit stond echt in sommige kruidenboeken van die tijd. Het klinkt bizar—en eerlijk, dat ís het ook. Maar waarom dachten onze voorouders dat kattenkeutels konden genezen? Ik dook erin, al was het maar om volgende keer iets te kunnen counteren bij de vrijmibo…
Een kattenbak vol remedies: hoe kwamen we hierop?
Stel je voor: de medische kennis in de middeleeuwen was—tja—beperkt. De apotheek zat vaker in het bos dan om de hoek. Dus werd er gretig geëxperimenteerd met alles wat de natuur bood. Mijn oma zei altijd: “tegen elk kwaaltje groeit er een plantje,” maar in de middeleeuwen dacht men dus ook: “of poept er een kat…” Mij is verteld door mijn buurman uit Utrecht dat in oude documenten zelfs staat dat kattenpoep werd gebruikt tegen keelontstekingen en wonden.
Wat zat erachter? Oude logica en een snufje magie
De redenatie was niet helemaal zo gek als het nu klinkt. Katten werden gezien als mysterieuze dieren—half genezer, half magisch wezen. Hun poep zou volgens sommige volksgeneeskundige tradities “warme” eigenschappen hebben, die koude ziektes in balans konden brengen. Ja, dat lijkt vaag, maar probeer het maar eens uit te leggen aan iemand die nog nooit paracetamol heeft gezien. Bovendien dacht men dat alles wat uit een gezond dier kwam ook krachtige eigenschappen had. De gedachtegang was: katten genezen zichzelf, dus misschien werkt hun poep ook bij mensen? Niet dat ik het je aanraad overigens…
Voorbeelden uit Hollandse bronnen
- Volgens het 15e-eeuwse handschrift ‘De Secretis Mulierum’ gebruikte men kattenpoep gemengd met honing om steenpuisten te behandelen.
- In de regio Leiden werd verteld (ja, dit las ik vorige week in een forum over folklore) dat kattenmest op de voetzolen smeerde hielp tegen koortsaanvallen.
- En, mijn collega – haar familie komt uit Zeeland – wist nog een verhaal over een grootmoeder die standaard een potje ‘speciale zalf’ had, waarvan het hoofdingrediënt toch echt flink muf rook…
Betekent dit dat we vroeger allemaal gek waren?
Laten we eerlijk zijn: sommige remediën uit die tijd zijn, zachtgezegd, merkwaardig. Maar als je kijkt naar waaróm men dit deed—het gebrek aan alternatieven, de kracht van traditie en mond-tot-mond verhalen—krijgt het toch een soort logica. Of misschien probeer ik het gewoon goed te praten. Tegenwoordig lachen we erom, maar wie weet wat mensen over 500 jaar zeggen over onze vitaminetabletten…
Overigens, er zijn nog steeds mensen die zweren bij het “natuurlijke”, maar kattenpoep in huisdoktersadvies? Dat zie ik in Amsterdam, Groningen, of zelfs in Brabant niet zo gauw meer gebeuren.
Wat leren we hiervan?
Ten eerste: medische wetenschap heeft behoorlijke sprongen gemaakt (gelukkig!). Ten tweede: laat je dus niet gek maken door elk ‘ouderwets geneeskrachtig recept’ dat je hoort in een Facebook-groep. Vertrouwen op je intuïtie mag, maar kritisch blijven ook. Hoewel, misschien heeft jouw buurvrouw weer een verhaal waardoor je gaat twijfelen—wie ben ik om dat uit te sluiten?
In het kort, de middeleeuwer deed wat ie kon met wat er was. Misschien niet altijd smakelijk, maar wel inventief. Ik hoop dat je volgende keer bij een geschiedenisquiz of kringgesprek over rare remedies dit pareltje eruit gooit. En mocht je ooit kattenpoep vinden waar het niet hoort: gewoon weggooien, geen zalf van maken 😉
Wat denk jij: zijn er moderne varianten van zulke bizarre huis-middeltjes? Deel je mening of familieverhalen hieronder—ik ben benieuwd. In ieder geval: blijf nieuwsgierig, maar laat de kattenpoep gewoon in de kattenbak liggen…
