Wat houdt de ‘K-vormige’ economie in?
De term ‘K-vormige’ economie wordt steeds vaker gebruikt door verschillende groepen, van bedrijfsleiders en analisten tot officials van de Federal Reserve. Het verwijst naar een beeld waarin de hogere inkomensgroepen hun vermogen en inkomsten blijven vergroten, terwijl de lagere inkomensgroepen het moeilijk krijgen door beperkte loonstijgingen en stijgende prijzen.
Deze term helpt te verklaren waarom de recente periode voor de Amerikaanse economie als verwarrend en complex wordt ervaren. Ondanks een ogenschijnlijk stabiele groei, blijven de werkgelegenheidscijfers achter en is de werkloosheid licht opgelopen. Consumenten blijven weliswaar meer uitgeven, maar hun vertrouwen in de economie neemt af. Tegelijkertijd worden datacenters voor kunstmatige intelligentie (AI) sterk uitgebreid, terwijl fabrieken werknemers ontslaan en de huizenmarkt zwak blijft. De aandelenmarkt staat nog altijd dicht bij recordhoogtes, ondanks een trage loonontwikkeling.
Bovendien wijst de benadering op voortdurende zorgen over betaalbaarheid, vooral voor midden- en lage-inkomenshuishoudens. De aanhoudende inflatie krijgt politiek opnieuw aandacht na stemmerswoede over hoge huren, boodschappen en geïmporteerde goederen, wat bij de laatste verkiezingen tot resultaten voor de Democraten heeft geleid.
De betekenis van de K-vorm in de economie
De term ‘K-vorm’ is geen nieuw concept, maar werd tijdens de pandemie populair doordat economen zagen dat de economische effecten niet gelijk verdeeld waren. Het symbool illustreert de scheiding tussen de welvarende hogere inkomensgroepen die profiteren van stijgende aandelenkoersen en de lager betaalden die onder de inflatie en werkloosheid lijden.
De letterkeuze en de eerste interpretaties
De econoom Peter Atwater, die de term ‘K-vorm’ tijdens de pandemie introduceerde, zag de letter als een manier om de verschillende economische ervaringen weer te geven. In die tijd vertegenwoordigde de bovenkant van de K de hogere inkomens en welvarende werkenden die vanuit huis werkten, terwijl de onderkant de zwaar getroffen werkgelegenheid in fabrieken, restaurants en entertainment omvatte met bijna 15% werkloosheid.
Gelijkheid en ongelijkheid in de nasleep van de pandemie
Na de pandemie was er enige herverdeling van welvaart doordat bedrijven loonsverhogingen aanboden aan lager betaalde werknemers om tekorten weg te werken en de werkgelegenheid te stimuleren. Volgens onderzoek van de Federal Reserve Bank van Minneapolis stegen de inflatiegecorrigeerde lonen voor het onderste kwartiel in 2023 en 2024 met gemiddeld 3,9% per jaar, waardoor de kloof met de topverdieners werd verkleind.
Desalniettemin is vanaf dat moment de economische activiteit opnieuw vertraagd en zijn de loonstijgingen vooral voor lager betaalde groepen afgenomen. In één jaar tijd zakte de loonstijging voor de onderste kwartiel naar 1,5%, waardoor hun bestedingsmogelijkheden afnamen. Data van Bank of America tonen aan dat hogere inkomensgroepen in oktober 2,7% meer uitgaven deden dan een jaar eerder, terwijl de lagere inkomensgroepen slechts 0,7% meer uitgaven deden.
Hoe bedrijven reageren op de scheve economie
Handelaars en grote ondernemingen passen hun strategieën aan op de verschillen in koopkracht. Caterend aan deze trend probeert Coca-Cola bijvoorbeeld zowel betaalbaarheid als premiumproducten te bieden. Het bedrijf verkoopt meer dure dranken zoals Smartwater en Fairlife, terwijl het mini-blikken introduceert voor consumenten die op prijs letten.
⚫
Andere grote bedrijven zoals Delta Air Lines richten zich op de hogere segmenten voor hun winst, terwijl de lagere inkomensgroepen het moeilijker hebben. CEO Ed Bastian constateert dat de eerste- en businessclass tickets goed ontvangen worden, terwijl de meer budgetgerichte consumenten het zwaar hebben. CEO Corie Barry van Best Buy benadrukt dat twee derde van de consumptie door de top 40% van de Amerikaanse bevolking wordt gedaan, en dat de werkgelegenheid voor die groep cruciaal blijft.
De rol van kunstmatige intelligentie
Grote investeringen in datacenters en AI-infrastructuur spelen ook een rol in de K-vormige economie. De ‘Magnificent 7’-bedrijven zoals Google, Amazon, Nvidia en Microsoft zagen hun aandelenkoersen dit jaar met bijna 15% stijgen. Toch profiteert niet iedereen hiervan; de rijkste 10% bezit ongeveer 87% van de aandelen, terwijl de onderste 50% slechts 1,1% bezit.
Voorzichtigheid en toekomstperspectieven
Veel economen maken zich zorgen dat een economie die voor het grootste deel door de rijkste wordt aangedreven niet duurzaam is. Bij verdere werkloosheid en ontslagen kunnen de midden- en lage-inkomenshuizen hun uitgaven sterk terugschroeven, wat de omzet van grote techbedrijven zoals Apple en Amazon zou doen afnemen. Het taken van de advertentie-inkomsten, die bedrijven als Google en Meta ondersteunen, zou dan een klap kunnen krijgen. Dit zou de ‘Mag 7’-bedrijven kunnen dwingen verdere AI-investeringen terug te schroeven en mogelijk tot een recessie leiden, aldus Perkins.
Hij ziet echter ook een waarschijnlijker scenario waarin veel huishoudens early in het volgende jaar grotere belastingteruggaven ontvangen, mede dankzij de belastingwet van de Trump-regering. Bovendien zal een nieuwe voorzitter van de Federal Reserve worden benoemd, die mogelijk de rente verlaagt om groei en lonen te stimuleren. Dit kan de inflatie verder aanwakkeren, maar ook de economische groei versnellen.
