Rechters, getuigen en het proces
Een schets van de rechtbank, gedeeld door TRIAL International op 3 december 2025, toont Me Henri Thulliez, de advocaat van de slachtoffers, tijdens de rechtszaak in Parijs tegen de voormalige Congolese rebelleider Roger Lumbala. De rechter veroordeelde hem tot 30 jaar gevangenisstraf wegens misdaden gepleegd door zijn strijders in Oost-Congo in 2002 en 2003. Een andere schets van dezelfde dag laat een getuige zien die tijdens de zitting getuigt.
Deze rechtszaak markeert een belangrijke ontwikkeling in de strijd tegen straffeloosheid in Congo. Het is de eerste keer dat een Congolese politicus of militair wordt berecht voor massa-oorlogsmisdaden onder de principes van universele jurisdictie, mogelijk gemaakt door Franse wetgeving die dergelijke zaken toelaat ongeacht waar de misdaad plaatsvond.
De achtergrond van de zaak
Roger Lumbala, 67 jaar oud, was leider van de Congolese rally voor Natiénale Democratie, een rebelsgroep die gesteund werd door buurland Uganda. Deze groep wordt beschuldigd van het plegen van wijdverspreide misdaden, waaronder martelingen, executies, verkrachtingen, gedwongen arbeid en seksuele slavernij, gericht op civiele populaties, in het bijzonder de Nande en Bambuti etnische minderheden in Oost-Congo.
Volgens rapporten van de Verenigde Naties waren er tijdens de periode 2002-2003 schokkende incidenten van geweld en mensenrechtenschendingen. De groep voerde systematisch aanvallen uit die erop gericht waren etnische minderheden te onderdrukken en te isoleren.
Het verloop van het proces
De rechtszaak was mogelijk door de toepassing van de Franse wet die universele jurisdictie erkent voor misdaden tegen de mensheid. Het proces bevestigde dat nationale rechtbanken zich kunnen uitspreken over oorlogsmisdaden, zelfs als ze buiten de eigen grenzen plaatsvinden. Lumbala werd schuldig bevonden aan medeplichtigheid aan misdaden tegen de mensheid.
Na de oorlog vervulde Lumbala functies in de overgangsregering van Congo tussen 2003 en 2005 en later als parlementslid. In 2011 gaf de Congolese overheid een arrestatiebevel uit wegens vermeende steun aan de M23-rebellen, wat hem dwong te vluchten naar Frankrijk. Daar woonde hij eerder al tijdens de oorlog.
Reacties en betekenis van de uitspraak
Volgens Daniele Perissi, hoofd van het programma voor de Democratische Republiek Congo bij TRIAL International, betekent deze uitspraak een historische doorbraak. Het laat zien dat rechtssystemen zich kunnen richten op degenen die betrokken waren bij massale geweldsincidenten, ongeacht de tijd die verstreken is of hun politieke macht.
“Voor het eerst durft een nationale rechtbank de gruweldaden van de Tweede Congolese Oorlog onder ogen te zien en te benadrukken dat gerechtigheid niet wordt afgeschermd door impunité of politieke invloed,” aldus Perissi in een verklaring.
De conflicten in Oost-Congo, met meer dan honderd gewapende groepen en voortdurende gevechten sinds de jaren 1990, blijven een bron van geweld. Recentelijk escaleerde de situatie toen de door Rwanda gesteunde M23-rebellen een belangrijke stad in Oost-Congo veroverden.
