Weet je nog die oudheid-momenten op school, toen ze vertelden dat alles vroeger van steen was? Verrassend toch, hoe er in musea naast mooie stenen bijlen ook bergen simpele houten werktuigen liggen — of tenminste resten daarvan. En vreemd genoeg bleef hout generaties lang favoriet, ook nádat de stenen bijl z’n intrede deed. Waarom? Ik vroeg me dit vorige week nog af tijdens een wandeling door het Drents Museum.
Stenen bijlen: indrukwekkend, maar niet voor alles handig
Laat ik maar gelijk met de deur in huis vallen — een stenen bijl ziet er indrukwekkend uit. Elke keer als zo’n stuk in handen krijg, denk ik: wie had hier nou echt lol van? Het maken kostte dagen werk, soms zelfs weken. Plus: m’n buurman beweert dat zo’n bijl nogal snel breekt op droog hout. Een houten bijl? Die sneuvelt zelden, tenzij je er echt hard mee gooit — of dronken bent op Koningsdag, zeg maar.
Waarom bleven ze vasthouden aan hout?
Hout was er altijd. Je liep het bos in — hop, een tak gevonden, beetje bijslijpen met een vuursteen, en je kon aan de slag. Zo vertelde mijn oma trouwens (althans, familieverhalen), dat haar grootvader z’n eigen houten gereedschap maakte. Het gaf hem een bepaald soort trots — misschien romantiseer ik het, maar dat hoor je vaker in onze streek.
- Hout is overal te vinden; gratis ook nog.
- Makkelijk te bewerken (je hebt niet eens superveel spierballen nodig… geloof me, ik heb het geprobeerd).
- Lichter dan steen — handig als je kilometers moet sjouwen door natte veengronden.
- Sneller te vervangen; breekt ‘ie? Volgende tak pakken.
In onze lokale WhatsApp-groep zei laatst iemand: ‘Stenen bijl? Die hangt als decor in m’n schuur, maar m’n oude houtje doet nog alles’. Best logisch dus dat onze voorouders hout bleven gebruiken, zelfs toen steen modern werd. Al kan het ook aan pure luiheid liggen — maar ik wil niemand beledigen.
De evolutie van gereedschap: beetje bij beetje innovatie
Het ging niet over één nacht ijs. Met de komst van de landbouw (pakweg 5000 jaar geleden — volgens mijn oude geschiedenislerares) nam het gebruik van bijlen snel toe. Maar zelfs toen was het: houten steel, puntje steen, touwtje ertussen. Ze combineerden gewoon de voordelen van beide materialen. Als iemand hier een slim alternatief kent — ik hoor het graag.
Hitte, vocht en Hollandse modder: hout is meegaand
Nederland is vochtig — understatement van de eeuw. Houten gereedschap zwelt, droogt, maar blijft werkbaar. Steengoed, maar breekbaar. En ja, in het museum zie je vooral dat steen overleeft, hout bijna nooit. Daarom denken we dat iedereen 24/7 met stenen bijlen liep. Maar misschien graaf je in Drenthe, vind je sporen van vezels of een gebogen handvat — en hop, weer een houten werktuig.
Wat kunnen wij hiervan leren?
Misschien dat ouderwetse oplossingen vaak de beste zijn. De buurman gebruikt een oude houten stamper — werkt prima voor worstenvlees, zegt hij. Dus voor de klusjes waarmee een mooie high-tech tool totaal overkill is: probeer eens hout. Of maak je eigen werktuig, gewoon omdat het kan. Niet dat ik zelf een meester-timmerman ben, maar goed… in ons gezin werkt deze tip.
Heb je zelf een oud gereedschap dat je koestert? Of nog een tip uit de familie? Schrijf gerust een reactie — of stuur een foto van je houten bijl (altijd geinig voor de volgende buurtbarbecue).
