Overlijden en reacties uit de gemeenschap
Rafael Ithier, een geliefde muzikant en oprichter van de invloedrijke salsa-band El Gran Combo de Puerto Rico, is op 99-jarige leeftijd overleden. Zijn overlijden werd bevestigd door Víctor Rivera, een advocaat namens de familie Ithier, die dit zaterdagavond aan radiozender WKAQ meldde. De exacte oorzaak van zijn overlijden is niet bekend.
De burgemeester van Ponce, Marlese Sifre, reageerde op het nieuws door te verklaren dat Puerto Rico een groot icoon verliest. Volgens haar was Ithier een man wiens leven gewijd was aan het versterken van de identiteit van het eiland via kunst en muziek die wereldwijd erkend worden. Ze beschreef hem als een voorbeeld van discipline, perfectie en diepe liefde voor Puerto Rico.
Het leven van Rafael Ithier
Ithier was een autodidactisch pianist, arrangeur, componist, muziekproducent en orkestleider van wat velen beschouwen als het beste salsa-orkest ter wereld. Hij werd geboren in San Juan en groeide op in de arbeiderswijk Río Piedras. Op achtjarige leeftijd verloor hij zijn vader.
Zijn muzikale interesse kwam op jonge leeftijd tot bloei. Op tienjarige leeftijd leerde hij gitaar spelen, waarmee hij in een buurtwinkel werkte, afwisselend met het ontvangen van fooien. Volgens de National Foundation for Popular Culture, een lokale non-profit organisatie, was Ithier een jonge man die snel zijn muzikale vaardigheden ontwikkelde.
Op veertienjarige leeftijd moest hij de school verlaten vanwege financiële problemen en vond hij verschillende banen om zichzelf te onderhouden. Een jaar later sloot hij zich aan bij zijn eerste muzikale groep, Conjunto Hawaiano, waar hij de Cubaanse tres en contrabas leerde spelen. Later leerde hij piano spelen en autodidactisch musiceren, inclusief het lezen van bladmuziek.
Militaire dienst en muzikale carrière
In de late jaren twintig trad Ithier toe tot het Amerikaanse leger, waar hij gestationeerd werd in Korea. Na zijn diensttijd verhuurde hij zich naar New York, waar hij de groep “The Borinqueneers Mambo Kings” opstelde, ter ere van het 65e regiment van Puerto Rico. Dit regiment was een volledig hispans, segregatie-eenheid dat medailles ontving voor haar deelname aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog en de Koreaanse oorlog.
Uiteindelijk keerde Ithier terug naar Puerto Rico en sloot hij zich aan bij Cortijo en Su Combo. Hij overwoog oorspronkelijk een loopbaan in de rechtenstudie, maar werd door twee Cubaanse broers overtuigd om zich aan te sluiten bij de oprichting van El Gran Combo. Tijdens de openingsavond van de band, in mei 1962 in de Rock’n Roll Club van Bayamón, nam Ithier plaats aan de piano en zo begon de geschiedenis, zoals de National Foundation for Popular Culture beschrijft.
Leiderschap en invloed
Als dirigent van El Gran Combo leidde Ithier de band meer dan vijftig jaar, altijd met zijn karakteristieke glimlach en zwart snor. In een interview uit 2016, op 90-jarige leeftijd, bekende hij dat hij erg verlegen was over de festiviteiten rond de band. Hij geloofde dat het succes niet alleen te danken was aan geluk, maar ook aan de discipline die hij had opgedaan tijdens zijn militaire dienst.
Hij zei hierover: “Ik leerde om een man te zijn en een bevel op te volgen. Die discipline pas ik toe in mijn leven en dat vormt de basis ervan.” Onder zijn leiding groeide de band uit tot een instituut dat bekendstond als “de universiteit van de salsa.”
Ervaringen met muzikale talenten en nalatenschap
Verschillende beroemde zangers waren lid van de band, waaronder Charlie Aponte, die via sociale media aangaf dat “Rafa voor mij en altijd zal blijven als een vader. Hij leerde ons verantwoordelijkheid, discipline en professionaliteit. Als je bij de band wilde horen, moest je dat naleven. Hij maakte ons allemaal betere mensen.”
De band trad op op vijf continenten, bracht meer dan veertig albums uit en behaalde grote successen met nummers zoals “Jala Jala,” “Me Liberé,” “Y No Hago Más Ná” en “Un Verano en Nueva York.” Dit laatste nummer inspireerde onder andere de populaire track “Nuevayol” van Bad Bunny.
De invloed en het verlies voor de salsa-gemeenschap
Op de zondag na het bevestigen van Ithiers overlijden, waren fans van de salsa wereld in rouw. Agustín Montañez Allman, secretaris voor veteranenzaken van Puerto Rico, verklaarde dat Ithier een onsterfelijke figuur was die zijn land eer aandoet. “Hij was een voorbeeldige man, autodidact, met een sterke en open karakter, die zijn flamboyante stijl altijd voerde in al zijn inspanningen en prestaties,” zei hij.
De gouverneur van Puerto Rico, Jenniffer Colón, betreurde eveneens het verlies en kondigde aan dat de eilandraad spoedig een officiële dag van rouw zou vaststellen. Volgens haar leeft Ithiers nalatenschap verder in meerdere generaties. “Dank u, meester, voor alles,” aldus haar officiële verklaring.
Ithier liet een vrouw en vijf kinderen achter.
