De plechtigheid en officiële gebeurtenissen
Op zondag hield paus Leo XIV een speciale mis in de Sint-Petrusbasiliek ter gelegenheid van het Heilig Jaar 2025, waarop hij de problematiek van overbevolkte gevangenissen en tekortkomingen in rehabilitatieprogramma’s onder de aandacht bracht. Tijdens de ceremonie, waarbij zowel gedetineerden, bewakers als familieleden aanwezig waren, uitte hij kritiek op de huidige staat van het gevangeniswezen in vele landen.
De paus betrok, naast de religieuze plechtigheid, ook concrete data en gebeurtenissen. Volgens het Vaticaan meldden ongeveer 6.000 mensen zich aan voor deelname, waaronder vertegenwoordigers van grote Italiaanse detentie-inrichtingen en vrijwilligers, gevangenisdirecteurs, en chaplains uit 90 landen. Enkele groepen gevangenen kregen speciale toestemming om deel te nemen, iets dat door de Italiaanse penitentiaire vereniging bevestigd werd.
De toespraak en inhoud van de homilie
In zijn homilie benadrukte Leo XIV dat ook welvarende landen niet altijd kunnen garanderen dat hun gevangenen onder humane omstandigheden leven. Hij roept op tot meer compassie en vergeving voor zowel de gedetineerden als degenen die hen bewaken. Hij wees op de tekortkomingen zoals de overbevolking en het gebrek aan stabiele rehabilitatieprogramma’s en werkgelegenheid.
De paus benadrukte dat tevens persoonlijke aspecten niet over het hoofd mogen worden gezien, zoals de littekens uit het verleden, de wonden die geheeld moeten worden, en de voortdurende verleidingen om op te geven of het vergeven te vermijden. Volgens hem vragen deze kwesties om geduld en mededogen, zowel met zichzelf als met anderen.
De context van het Heilig Jaar en maatschappelijke achtergronden
Het moment van de mis was het afsluitende evenement van het Heilig Jaar 2025, dat door paus Franciscus werd aangezwengeld op kerstavond 2024. Dit jaar was vooral gericht op het uitdragen van hoop aan mensen aan de randen van de samenleving. Tijdens zijn pontificaat van 12 jaar heeft paus Franciscus herhaaldelijk de nadruk gelegd op de inzet voor gevangenen, onder andere door in december vorig jaar zelf het Rebibbia-gevang te bezoeken en de Heilige Deur te openen.
Walend in deze lijn herinnerde Leo XIV aan die gebeurtenis, evenals aan de oproep van Franciscus aan overheden wereldwijd om gevangenisstrafamnestieën en gratieverzoeken te overwegen. Dit past binnen de traditie van de katholieke kerk om tijdens het Heilig Jaar aandacht te besteden aan vergeving en rechtvaardigheid.
De situatie in Italië
In Italië bestaat al lange tijd een structureel probleem met gevangenisoverbevolking, dat internationaal erkend is. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en humanitaire organisaties blijven het systeem kritisch volgen. Volgens gegevens van Antigone, een organisatie die zich inzet voor de rechten van gevangenen, is de overbevolking in Italiaanse gevangenissen momenteel 135%. Het aantal gedetineerden bedraagt meer dan 63.000, terwijl er slechts ongeveer 47.000 bedden beschikbaar zijn.
Daarnaast waren er in het afgelopen jaar 5.837 klachten over mensonwaardige behandeling bekend, een stijging van 23,4% ten opzichte van het jaar daarvoor. Deze cijfers onderstrepen de dringende behoefte aan verbeteringen binnen het gevangenissysteem.
Het afsluiten van het Heilig Jaar
Het massale evenement was de laatste grote gebeurtenis van het Heilig Jaar 2025, dat door paus Leo XIV officieel wordt afgesloten op 6 januari met de sluiting van de Heilige Deur van Sint-Pieter. Dit vormt het sluitstuk van een jaar waarin de kerk zich heeft ingezet voor begrip en compassie met de meest kwetsbaren in de samenleving.
