Een langverwachte terugkeer naar het toneel
Op vrijdagavond wordt in het Teatro San Carlo in Napels de enige opera van Ennio Morricone uitgevoerd, meer dan drie decennia nadat hij deze componeerde. Morricone, wereldberoemd om zijn muziek voor spaghettiwesterns zoals “The Good, the Bad and the Ugly”, had een lange weg afgelegd voordat zijn opera “Partenope” eindelijk de juiste aandacht kreeg.
De achtergrond en inspiratie
“Partenope” is gebaseerd op de mythische sirene die zichzelf verdronk nadat ze faalde om Ulysses te betoveren. Haar lichaam spoelde aan op de stranden van de regio en groeide uit tot een nederzetting die over de eeuwen uitmondde in de hedendaagse stad Napels. In 1995 schreef Morricone deze opera, terwijl hij al wereldfaam genoot vanwege zijn filmmuziek. Ondanks zijn verdiende Oscar voor loopbaanprestaties in 2007, bleef zijn werk in de operazalen onopgemerkt. De compositie bleef jarenlang ongehoord en het zou uiteindelijk Morricone zelf zijn die het niet zou meemaken dat “Partenope” werd opgevoerd.
De creatieve keuzes en de uitvoering
Voor de productie moesten regisseur Vanessa Beecroft en dirigent Riccardo Frizza hun weg vinden zonder toegang tot de originele partituren. Frizza benadrukte dat hij niet gebruik maakte van violen, zoals meestal in een orkest, maar in plaats daarvan koos voor fluiten, klavecimbels en hoorns, die in de Griekse mythologie vaak voorkomen. Daarnaast werden moderne instrumenten gebruikt, zoals diverse percussion, waaronder tambourines en de “putipu’”, een friction drum die in de Napolitaanse volksmuziek wordt toegepast.
De voorbereiding en publieke interesse
Op donderdagavond vond in Napels een open repetitie plaats, waar veel belangstellenden aanwezig waren. Binnen enkele uren waren alle gratis toegangskaarten vergeven. Alfonso Ieneroso, een man van middelbare leeftijd, verklaarde dat de lange wachttijd de reden was waarom zij en anderen van heinde en ver naar het theater waren gekomen.
De mythologie en de cultuur van Napels
De figuur Partenope is diep verankerd in de cultuur van Napels. Volgens tradities vertegenwoordigt haar stem de ontembare geest van de stad. De oorspronkelijke Griekse nederzetting droeg haar naam, en verschillende monumenten, zoals de Fontana della Sirena, symboliseren haar. Ouders vertellen de legende aan kinderen die onder de schaduw van de Vesuvius leven.
Napels in heropleving
Net als Morricones opera, heeft Napels een periode van achterstelling achter zich gelaten. De stad werd erkend door de VN voor haar pizza-makers, die als immaterieel cultureel erfgoed worden erkend. Daarnaast staat Napels bekend van internationale reisgidsen, de succesvolle boekenreeks van Elena Ferrante en de populaire HBO-serie gebaseerd op haar romans. In 2023 veroverde de lokale voetbalclub de nationale titel voor het eerst sinds de tijd van Maradona, en herhaalde dat succes in mei.
De symboliek van de legende en de moderne identiteit
De opera van Morricone onderzoekt de relatie tussen de oude mythe en de hedendaagse stad. In de voorstelling worden twee sopranen ingezet die de iconische figuur Partenope tegelijkertijd uitbeelden, wat haar dubbele aard als fysiek en mythisch personage onderstreept. Het verhaal vertelt over een vrouw die na de dood van haar echtgenoot weigert zich te laten transformeren in een verre ster, en in plaats daarvan de goden vraagt haar vleugels uit te spreiden over de Golf van Napels, de plek waar een onsterfelijke stad zal oprijzen.
De herkomst en heropleving van “Partenope”
Morricone schreef de korte opera oorspronkelijk gratis ter begeleiding van een libretto door Guido Barbieri en Sandro Cappelletto voor een klein festival in Positano, aan de Amalfikust. Het project ging echter verloren toen het festival failliet ging. Verschillende pogingen om de opera nieuw leven in te blazen, zoals tussen 1998 en 2000 met het Teatro Massimo in Palermo, liepen op niets uit doordat een regisseur niet kon worden gevonden.
Het innerlijke torment van Morricone
Morricone kampte in die jaren met het gebrek aan acceptatie als componist van ‘absolute muziek’, aangezien hij vooral bekend stond vanwege zijn filmmuziek. Volgens Guido Barbieri, één van de schrijvers van het libretto, was Morricone in 2017, vlak voor zijn overlijden, in vrede over zijn muzikale carrière. De opera “Partenope” werd over de eeuwen heen meerdere keren opgenomen, onder andere door grote componisten zoals Handel en Vivaldi, en in 2024 door de Oscargenomineerde regisseur Paolo Sorrentino. Nu krijgt Morricones werk eindelijk de aandacht die het verdient.
De hedendaagse waardering
Giovanni Capuano, een 26-jarige filmleraar, zei na de repetitie: “Het was een groot plezier om naar Morricone’s muziek te luisteren, de echte protagoniste van deze opera. Zijn geest is terug en heeft ons betoverd.”
