Het klinkt als een mop die je ooit op een verjaardag hoorde, maar het gebeurt dus echt. zit je ooit in een café in Sofia — bestel je koffie, vriendelijk knikken naar de serveerster — en krijg je een verbaasde blik terug. wat is hier aan de hand?
Waarom knikken in Bulgarije tot verwarring leidt
In Nederland zit het erin gebakken: ja is knikken, nee is schudden. Zelfs kinderen weten dat. Maar in Bulgarije werkt het precies andersom. Een Bulgaarse ‘ja’ is geen knik — het is een subtiele, soms wat trage heen-en-weerbeweging van het hoofd die wij zouden opvatten als ‘nee’. En hun ‘nee’? Precies: wij denken vaak dat ze ‘ja’ bedoelen. Onhandig. De eerste keer dat ik dit hoorde, dacht ik dat het een soort urban legend was. Totdat mijn collega Elena uit Sofia me — alweer maanden terug — waarschuwde vóór mijn vakantie: “pas op met knikken.”
Hoe het knik-gebaren in Bulgarije werkt (en waarom het oké is om in de war te zijn)
Vraag je je af: hoe precies beweegt men daar het hoofd? Voor ‘ja’ beweegt een Bulgaar zijn of haar hoofd van links naar rechts, een beetje als wij ‘nee’ zouden zeggen. Gek genoeg lijken jongeren dit tegenwoordig wat meer te mixen, want internationale films en series sijpelen natuurlijk ook Bulgarije in. Toch blijft het traditioneel zo. Voor ‘nee’ doen Bulgaren het omgekeerde van ons: een lichte, vaak nauwelijks merkbare hoofdknik. eigen ervaring: bij mijn eerste Bulgaarse busrit knikte de chauffeur op vraag “Sofia?” en ik stond dus helemaal verkeerd, want hij bedoelde eigenlijk “nee”. In het begin voelt het als een mislukte scène uit Fawlty Towers.
Waarom doen ze dat zo?
Volgens lokale legendes stamt het af van het Ottomaanse Rijk, waar mensen niet openlijk mochten instemmen met de heersers — dus werd ‘ja’ een soort gecodeerd nee-gebaar. mijn buurman, die twintig jaar terug in Plovdiv studeerde, zegt trouwens dat ‘t allemaal begonnen is met een misinterpretatie tussen soldaten. ik weet het niet zeker — misschien speelt folklore hier ook gewoon een grote rol. Feit blijft: reis je naar Bulgarije, dan loont het deze gebaren even te googelen en te oefenen vóór vertrek.
Hoe voorkom je ongemakkelijke situaties?
- Twijfel je, zeg het gewoon hardop: “da” is ja, “ne” is nee
- Of gebruik je duim — die betekent ook in Sofia meestal ‘oké’
- Lach gerust als het mis gaat, de meeste Bulgaren vinden het stiekem gewoon grappig
- Let op lichaamstaal: vaak zie je aan gezichtsuitdrukking wel wat bedoeld wordt
- Extra tip: in grote steden raken mensen gewend aan buitenlandse gewoontes, maar op het platteland is de kans op verwarring groter
recent sprak ik iemand uit Rotterdam die een taxi-chauffeur boos keek aan omdat ‘ie dacht te worden uitgelachen — bleek gewoon een ‘nee’ te zijn. Dus, even diep ademhalen helpt.
Moet je het zelf gaan toepassen?
Zelf probeer ik het nooit helemaal goed te doen — na een halve week geef ik het meestal op. Gevoelsmatig blijft mijn hoofd gewoon ‘Nederlands’, en locals vinden het prima. Zij weten dondersgoed dat toeristen zich hier per ongeluk in vergissen. Misschien is dát wel het mooiste: een klein cultureel onderscheid waar niemand écht wakker van ligt. in ieder geval niet langer dan een kop koffie lang…
Dus: volgend keer in Bulgarije…
Blijf vooral glimlachen en wees niet bang voor misverstanden. Uiteindelijk is een knik maar een knik — het gesprek zelf is waar het om draait. Heeft u een gekke ervaring met dit soort cultuurverschillen? Laat het weten in de reacties, of stuur vooral uw sterkste Bulgarije-anekdote naar uw vrienden. Wie weet kijkt Discovery morgen ook mee.
in ieder geval — veel plezier op reis, en succes met knikken, of niet knikken… nu u het weet!
