Heb je ooit je hond naar zijn spiegelbeeld zien blaffen, terwijl je kat hem vol minachting negeerde? Je denkt waarschijnlijk: die snappen er dus echt niets van. Maar wist je dat, buiten honden en katten, verrassend veel andere dieren wel degelijk begrijpen dat ze zichzelf in de spiegel zien? Het klinkt wat maf — en dat dacht ik zelf ook, tot ik onlangs het onderwerp weer in onze straat-WhatsApp voorbij zag komen.
Hoe werkt die beroemde spiegeltest eigenlijk?
De bekende “spiegeltest” komt uit de jaren 70. Een simpel idee: wetenschappers plakken stiekem een stip op het dier — bijvoorbeeld op de kaak van een dolfijn of boven de wenkbrauw van een olifant — en kijken dan of het beest beseft dat de vreemde plek op hémzelf zit. Verwarring, snuffelen, snappen: voilà, het dier herkent zichzelf! Dat is althans de theorie. Hoewel sommige biologen vinden dat het wel wat mensgericht is, maar goed, dat is weer een discussie voor later.
Welke dieren slagen wél (en niet)? Het zal je verbazen
Je verwacht chimpansees en dolfijnen — logisch. Maar ik schrok er toch van hoe breed de lijst eigenlijk is.
- Olifanten: Vooral de Aziatische variant scoorde opvallend goed (een olifant uit Blijdorp wachtte zelfs op een schoonmaakdoek!).
- Kraaien en eksters: Ja, die brutale vogels van het Vondelpark! Mijn collega in Groningen zweert dat eksters zelfs jaloers naar hun sieraden kijken in de spiegel.
- Manta’s: Serieus, in 2016 bewezen onderzoekers uit Wageningen dat deze enorme roggen óók begrepen wat er gaande was. Had ik echt nooit gedacht.
Ter vergelijking: honden en katten? Honden leren het bijna nooit, katten zijn óf te eigenwijs, óf herkennen iets wat mensen missen… niet helemaal duidelijk.
Waarom zou het uitmaken of een dier zichzelf herkent?
De vraag was pas nog een discussie op de verjaardag van mijn zus: is zelfherkenning niet gewoon een partytrick? Nou ja, deels. Maar zelfbewustzijn legt de basis voor empathie, probleemoplossen en meer sociale slimheid. In mensentaal: dieren die zichzelf snappen, snappen ook makkelijker hoe anderen zich voelen (best pittig als je je buurvrouw niet eens altijd begrijpt).
De discussie is relevanter dan ooit — zeker met gesprekken over dierenrechten en bio-industrie die in Nederland letterlijk elke maand weer op de agenda komen.
Kun je thuis de spiegeltest proberen?
Dat denken best veel mensen, maar eerlijk is eerlijk: thuis is het lastig ‘echt’ testen. Ik probeerde het ooit met de kat van mijn ouders en eindigde met een omgevallen vaas en nat tapijt. Maar mocht je toch willen experimenteren:
- Kies iets ongevaarlijks als markering (bijvoorbeeld wat gekleurde lippenbalsem).
- Wacht tot het dier het niet merkt, breng het aan op een plek die ze alleen in de spiegel kunnen zien.
- Let goed op: kijkt je dier ineens gefocust naar de spiegel of probeert hij ergens aan zichzelf te frummelen?
Ik geef toe, voor de meeste Nederlandse huisdieren wordt dit een kattenkwaad-project zonder succes. Maar goed, voor de anekdote is het altijd leuk aan tafel.
De toekomst: slim(mer) dier, slimme mens?
Biologen in Wageningen en wereldwijd blijven sinds vorig jaar nieuwe diersoorten testen. Wie weet welke ‘gewone’ soorten uit de Achterhoek of Amsterdam straks op de lijst komen? Mijn buurman denkt dat zijn kalfjes het zouden kunnen: de twijfel blijft.
Uiteindelijk draait het om aandacht voor de dierlijke geest. Zelf weet ik ook niet zeker of de spiegeltest nou alles zegt — maar het is wel een mooie aanleiding om vaker écht naar dieren te kijken, niet alleen naar onszelf.
in ieder geval weer wat voer voor een gesprek op kantoor — of in de tram naar Utrecht.
Bent u benieuwd of uw huisdier tot de ‘spiegel-elite’ behoort, of heeft u een wilde anekdote? Laat een reactie achter of deel het met vrienden. Ik ben benieuwd hoeveel vreemde huisdieren zich eigenlijk herkennen… nou ja, in de spiegel, bedoel ik.
