Wist je dat de rijkdom van Vikingen lang niet altijd blinkend goud of glinsterend zilver was? Vorige week, tijdens een bezoek aan het Maritiem Museum Rotterdam, hoorde ik een verhaal dat mijn beeld van de “Viking-schat” even op z’n kop zette. Want het metaal dat hun macht en handel echt versterkte – was… ijzer. Ja, gewoon ijzer, en dat is verrassend interessant.
Waarom ijzer en niet goud?
Goud klinkt romantischer — logisch. Maar kijk: in de koude, woeste landen van Scandinavië was overleven het belangrijkst. Ijzeren gereedschappen en wapens boden direct voordeel. Dit is geen theorie: archeologen vonden in oude Vikingnederzettingen stapels ijzerfragmenten, soms gewoon als “geld” gebruikt. Men ruilde niet altijd met munten, maar met op maat gemaakte stukken ijzeren staaf. Mijn buurman uit Groningen noemt het “de IKEA-mentaliteit avant la lettre”: je ruilt wat je direct nodig hebt.
De ijzer-smelt geheimen van de Vikingen
Goed ijzer maken was een vak — en niet iedereen kon het. Vikingen gebruikten vaak “moerasijzer” uit veengebieden. Ze bouwden speciale ovens, soms diep in het bos, waar men dagen bezig was om bruikbaar ijzer te winnen. Dat was zoveel werk dat een zware bijl of compleet zwaard een fortuin waard kon zijn. Mijn collega vertelde ooit dat er in Friesland nog sporen zijn gevonden van zo’n oude Viking-oven… misschien loopt u er weleens achteloos voorbij in het bos. apart idee toch?
IJzer als Viking euro
Je hoeft geen archeoloog te zijn – gewoon even naar het museum of een lokale opgraving, en je ziet het: ijzeren balkjes, afgebroken stukken, pijlpunten. In veel Vikinggebieden deed ijzer dienst als betaalmiddel. Men gaf een stuk af, kreeg graan of een geit terug. Het doet een beetje ouderwets aan, maar als je denkt aan de betrouwbaarheid van ijzer (gaat lang mee, iedereen had er wat aan), snap je het wel.
Wat betekende dat voor hun macht?
Natuurlijk waren er ook goudschatten (kijk bijvoorbeeld naar de vondst bij Wieringen), maar zonder ijzer—geen zwaarden, geen ploegen, geen schepen met die beroemde klinknagels. Volgens de lokale historicus uit Nijmegen was het bezit van veel ijzer in het Vikingtijdperk een statussymbool, net als een dikke bak op de parkeerplaats nu. Hoewel… als je nu met een emmer roestige spijkers over het Leidseplein zou lopen, denk niet dat iemand onder de indruk is.
Hoe het nu nog speelt
Gek genoeg gebruiken mensen in Noorwegen nog steeds oude ijzerwegen als wandelpad — daar las ik vorige maand een stuk over (“oude Vikingroutes”, even googlen als je tijd hebt). En sommige van de technieken om ijzer te smeden leven voort in hedendaags smeedwerk. Een vriend van mij, hobby-smid in Utrecht, zweert erbij: ijzer verbindt je letterlijk met het verleden.
Zelf Viking-ijzer aanraken?
- Bezoek het Nationaal Archeologisch Museum Leiden — meer dan goud of zilver te zien!
- Check lokale Vikingfestivals, vooral in Denemarken of de Noordelijke provincies.
- Kies eens voor een workshop “smeden voor beginners”. Best pittig, maar een uniek weekend-uitje.
Kortom: als je denkt aan Vikingen, vergeet goud en zilver. Kijk naar de kapotte bijlen, de zwarte ijzerklompen, de roestige spijkers. Dat was hun echte macht. Misschien moet ik volgende keer toch zo’n workshop doen… wie weet — misschien zie ik u daar.
Dus: wat denk je zelf? Is het niet tijd dat het ‘ijzeren tijdperk’ weer wat helderder in ons collectieve geheugen komt? Laat iets horen in de reacties — of deel je eigen Viking-tip. In ieder geval: volgende keer dat je op een rommelmarkt oude spijkers tegenkomt, weet je wat te doen… of niet!
