Stel je voor: je denkt alles te weten over stoere Vikingen — boten, bijlen, wild haar. Maar een paar maanden terug struikelde ik in een obscure Reddit-discussie over een beschaving uit hetzelfde tijdvak die niet eens op onze basisschoolkaarten stond. En na wat verder zoeken, bleek dat ze nog fascinerender zijn dan die Scandinavische rovers. Het verhaal van de Slavische beschavingen — vooral uit het huidige Polen, Tsjechië en Oekraïne — zit vol verrassingen, innovaties en… nou ja, dingen waar mijn geschiedenisleraar niet eens over begon.
Wie waren ze ook alweer?
We kennen allemaal de Vikingen (bedankt, Netflix), maar eerlijk — hoeveel weet u van de Kruipenzwaarden, heidense festivals of zelfs de steden die duizenden jaren ouder zijn dan Amsterdam? De Slavische culturen uit de vroege Middeleeuwen werden vaak weggezet als ‘barbaars’ of ‘achtergebleven’, alsof ze enkel hutten van klei konden bouwen. Maar als ik de opgravingen en artikelen erop nalees (op een regenachtige donderdag ergens tussen koffiepauzes — zo gaat dat), is dat gewoon onterecht.
De stad Gnezdovo, bijvoorbeeld, was een megastad vergeleken met het Amsterdam van duizend jaar terug — vol internationale handel, kunst en letterlijk tientallen ambachten tegelijk. In het nationale museum in Krakau liggen sieraden en gereedschap die je zo bij de HEMA zou verwachten. Zelfs mijn buurman, altijd sceptisch (“Polen? Die boerden toch alleen maar?”), stond verbaasd toen ik hem hun irrigatiesystemen liet zien.
Wat maakte ze zo modern?
- Stadplanning — Geen grap: sluizen, waterputten en geplaveide straten werden al in de 9e eeuw gebouwd. Iets waar Deventer jaloers op zou zijn.
- Handel & diplomatie — Slavische kooplieden reisden tot aan het huidige Turkije. Ze ruilden barnsteen en huiden voor zijde, zwaarden en specerijen.
- Sociale structuur — Terwijl men hier nog in leenstelsels dacht, hadden zij al dorpsbijeenkomsten waar besluiten werden genomen door stemming. Zeg maar het lokale dorpsplein — maar dan met iets meer bier dan nu.
Wetenschap en dagelijkse hacks
We praten vaak over Romeinse badhuizen of Griekse filosofen, maar de ‘onbekende’ Slavische beschavingen kwamen met hun eigen technische vondsten. Zo gebruikten ze slimme opbergmethodes voor graan — een soort natuurlijk koelkast-principe. Geen idee waarom dat nooit op school werd verteld… Misschien te weinig marmer? In de kringloopwinkel in Rotterdam vond ik een replica van hun sieradenstijl — die patronen zie je nu nog steeds op lokale markten in Wrocław.
Hun manier van samenleven, mix van religie en rituelen… Daar zouden zelfs de Vikingen met open mond naar kijken, als ze niet bezig waren met plunderen. In onze vriendengroep (lees: groepschat die om middernacht altijd gekke YouTube-linkjes deelt) ging het laatst nog over ‘huisamulets’ — hele traditie uit het oude Slavische gebied, bedoeld om regen af te wenden of ziekten tegen te houden. Mijn moeder zou zeggen: “Allemaal bijgeloof.” Maar feit blijft — halve stad Przemyśl hangt ze nog steeds op bij de voordeur.
Dingen die je vast niet wist
- Binnen sommige Slavische nederzettingen waren vrouwelijke leiders heel normaal. Een nicht uit Warschau beweert dat haar overgrootmoeder het familie-erf ook regelde…
- Ze bakten brood met kruiden waarvan wij nu denken dat ze alleen voor hippe gin-tonics zijn.
- Onderzoekers hebben onlangs (februari 2024) sporen gevonden van geheime schrijfsystemen — waarschijnlijk via houtsnijwerk doorgeseind.
Het blijft fascinerend hoe we hele hoofdstukken van de geschiedenis gewoon overslaan omdat ze ‘te ver weg’ voelen, terwijl hun uitvindingen tot vandaag invloed hebben. Misschien moest ik gewoon vaker in musea rondhangen… of op Reddit, wie zal het zeggen.
Waarom zou je dit onthouden?
De volgende keer dat je iemand hoort zeggen “barbaren uit het Oosten”, weet je beter. Deze Slavische beschavingen waren veel meer dan een voetnoot in het geschiedenisboek. Misschien toch goed om zelf op onderzoek uit te gaan — of gewoon tijdens een borrel je vrienden te verbazen met dit soort weetjes. In ieder geval ben ik voorlopig nog niet klaar met de Slaven. Wie weet, ontdekt u zelf nog een schat in de lokale bibliotheek? Of bij de kringloop op de hoek… Nou ja, zoiets.
Vragen, eigen ervaringen of familieverhalen? Deel ze hieronder — ben benieuwd wie nog meer in de geschiedenisrijke Slavia-rabbit hole is gevallen.
