Het klinkt misschien gek, maar er zijn culturen waar tijd écht heel anders voelt dan we in Nederland gewend zijn. We denken vaak dat alleen de Spanjaarden met hun siësta’s of Italianen met hun relaxte tempo alles op z’n beloop laten. Maar nee — er is één cultuur die zelfs zij vreemd vinden. Rara… welk land wordt bedoeld?
Waar alles schuift: ontdek de Boliviaanse tijdsperceptie
Onlangs hoorde ik van een oud-studiegenoot — ze woont nu een jaar in Bolivia — een verhaal dat me echt aan het denken zette. In La Paz begint een afspraak om 09.00 uur zelden voor 09.45. En als je je druk maakt over tijd, krijg je vooral hoofdschudden van de locals. “We leven met de tijd, niet om de tijd, zegt mijn buurvrouw altijd.” Gek eigenlijk: hier in Nederland zijn we juist dol op afspraken, agenda’s en reminders.
Maar waarom dan?
Volgens lokale tradities — en daar wordt niet snel van afgeweken — draait het om ‘hora boliviana’ (de Boliviaanse tijd). Er is zelfs een uitdrukking: “llegar a la hora boliviana,” oftewel minstens een half uur later verschijnen dan afgesproken. Het voelt soms alsof ze een heel andere klok hanteren. Niet omdat mensen lui zijn, maar omdat menselijk contact belangrijker is dan punctualiteit. Mijn collega’s zouden gek worden…
Spanje is structureel laat, maar Bolivia spant echt de kroon
Natuurlijk, Spanjaarden verschuiven ook weleens afspraken naar ‘mañana, mañana’. Zelfs bij de Italiaanse familie van mijn vriendin liep het eten vaak een uur uit. Maar toen ik afgelopen zomer in Potosí was (klein steenkoolstadje, de lucht zó dun dat je trager denkt) — viel pas echt op: winkels gaan soms gewoon later open zonder uitleg. Vervoer vertrekt ‘rond’ een tijd, tenzij de chauffeur nog even moet lunchen.
Mijn Nederlandse ritme deed pijn in m’n hoofd. Gaf ergens ook rust, hoewel… één keer bijna m’n bus gemist.
Hoe werkt dat in de praktijk?
- Spreek je af om te eten? Verwacht gerust een vertraging van drie kwartier.
- De bus – tja, als hij vol is, gaat ‘ie. Zo niet, dan wachten.
- Bijna elke gebeurtenis (trouw, begrafenis, opening supermarkt): officiële aanvang = begin van de wachttijd.
- Niemand is boos als je te laat bent. Zeg gewoon vriendelijk “Así es Bolivia.”
En echt, soms wen je eraan. Al denk ik niet dat het voor iedereen werkt… laatst hoorde ik nog van een expat die gewoon weer terugging naar Amstelveen—“ik werd gek van het wachten,” vertelde-ie in ons Tikkie-groepje.
Wat kun je ervan leren? (En: moet je het willen?)
Voor de controlfreaks onder ons klinkt het als nachtmerrie — voor mij persoonlijk, ergens tussen frustratie en bewondering. Onze Nederlandse stiptheid werkt, maar soms maakt het ons knettergek. In Bolivia heb je gewoon minder stress. Niemand kijkt raar op als je vijf, tien, twintig minuten te laat bent.
Misschien is het gezond om af en toe wat minder op je klok te kijken. Al is het niet voor altijd wat voor mij — ik waardeer delen van die ontspannen houding. Mijn moeder zegt trouwens altijd dat tijd het enige is waar we nooit genoeg van hebben… hoewel, misschien hebben Bolivianen stiekem wat gevonden wat wij missen.
Een les die bijblijft
In Nederland hangt alles van tijd aan elkaar. Maar er is dus een hele wereld waar het niet draait om “precies op tijd”, maar juist om menselijk contact — en waar een afspraak vooral een richtlijn is. Dat werkte soms vertragend, maar het bracht ook verrassend veel lucht in mijn hoofd. Wie weet — misschien koken we binnenkort in Nederland ook wel met wat meer Bolivianen-klok.
Zou u dat kunnen, leven zonder strakke schema’s? Deel gerust uw ervaring hieronder of stuur me die ene keer toen alles uitliep — daar ben ik toch benieuwd naar…
