De oproep van de Israëlische premier voor gratie
Op zondag heeft Benjamin Netanyahu, de premier van Israël, officieel gevraagd aan de president van het land om hem gratie te verlenen in verband met de lopende rechtszaak wegens corruptie. Hij streefde ernaar de langdurige rechtszaak, die het land diep heeft verdeeld, te beëindigen. Netanyahu, die in conflict is geraakt met het Israëlische rechtssysteem vanwege de aantijgingen, stelde dat een dergelijke maatregel zou kunnen bijdragen aan de nationale eenwording in een periode van belangrijke veranderingen in de regio.
De aanvraag werd door het kantoor van de premier bevestigd en ingediend bij het juridische departement van het Presidentieel Hof. Het kantoor van de president noemde het een ‘buitengewone verzoek’ met ‘significante implicaties’. Het is opmerkelijk omdat Netanyahu de enige zittende premier in de geschiedenis van Israël is die op dit moment voor de rechter staat, onder beschuldigingen van fraude, machtsmisbruik en het accepteren van steekpenningen in drie verschillende zaken. Hij is echter nog niet veroordeeld, en blijft ontkennen dat hij schuldig is.
Reacties en politieke context
Netanyahu beschouwt de beschuldigingen als een ‘heksenjacht’ die bedoeld is om hem te treffen en beschouwt zichzelf als slachtoffer van een ambts- of machtsstrijd. Hij ziet de rechtszaak als een bron van haarspeldbochten in de nationale politiek, vooral omdat de rechterlijke procedures aanleiding geven tot voortdurende afleidingen binnen zijn bestuur. In een via video uitgebrachte verklaring benadrukte hij dat de procedure het land verdeelt en dat een snelle afronding zou kunnen bijdragen aan nationale verzoening.
Het verzoek werd ingediend enkele weken nadat de voormalige Amerikaanse president Donald Trump ook zijn steun uitte voor Netanyahu’s situatie. Trump noemde de aanklachten ‘een politieke en ongegrond gemaakte vervolging’. Dit onderwerp blijft de politieke arena in Israël verder polarizeren door de uiteenlopende standpunten over de rechtspraak en de integriteit van Netanyahu zelf.
Het proces en de juridische beperkingen
De aanvraag voor gratie bestond uit twee documenten: een gedetailleerde brief van de advocaat van Netanyahu en een brief van de premier zelf. Deze worden nu beoordeeld door het Ministerie van Justitie en vervolgens besproken met de juridische adviseur van het Presidentieel Hof. Juridische experts benadrukken dat het aanvragen van gratie op zich het proces niet kan stoppen of onderbreken. Volgens Emi Palmor, voormalig algemeen directeur van het Ministerie van Justitie, is het niet mogelijk om de rechtszaak te beëindigen zolang lopende procedures bestaan, tenzij de procureur-generaal ingrijpt.
Het systeem staat wel toe dat de president, in uitzonderlijke gevallen, gratie verleent. Maar volgens het Israëlisch Instituut voor Democratie wordt dat zelden gedaan vóór dat alle juridische stappen afgerond zijn. Het uitspreken van een gratie voor het vonnis, terwijl de rechtszaak nog gaande is, wordt door critici als een bedreiging voor de rechtsstaat beschouwd.
Historisch perspectief en de strategie van Netanyahu
Benjamin Netanyahu stelde zich in het verleden, toen hij opposieleider was, op als een slachtoffer van corruptieschandalen. In 2008 riep hij toen de toenmalige premier Ehud Olmert op te vertrekken vanwege een groeiend corruptieschandaal. Olmert trad uiteindelijk af voordat hij officieel werd aangeklaagd en zat later 16 maanden in de gevangenis. Sinds de start van zijn eigen juridische problemen positioneert Netanyahu zich echter als een slachtoffer van een ‘deep state’-complot dat probeert hem uit de machtspositie te dringen. Kort na de vorming van zijn huidige regering in eind 2022 lanceerde hij ook een ingrijpende hervorming van het Israëlische rechtssysteem, wat breed werd bekritiseerd en tot massale protesten leidde.
Critici menen dat deze plannen het evenwicht in deChecks and Balances ondermijnen en dat ze de verdeeldheid binnen de samenleving vergroten. Daarnaast wordt gesuggereerd dat de situatie de vijandigheden van Israël, waaronder Hamas, kan aanwakkeren.
De reactie van de oppositie en publieke opinie
De reactie op Netanyahu’s verzoek kwam onmiddellijk nadat het bekend werd. Oppositie en maatschappelijke groepen riepen de president op om niet in te stemmen met de gratieaanvraag. Volgens Yair Lapid, leider van de oppositie, kan gratie alleen worden verleend wanneer wordt erkend dat de betrokkene schuldig is, spijt betuigt en zich terugtrekt uit de politiek. De Organisatie voor Goede Regering in Israël benadrukte dat het geven van gratie aan een premier die wordt beschuldigd van ernstige misdrijven, een gevaarlijk precedent zou scheppen.
Toch uitten sommige Israëliërs steun voor de aanvraag. Lior Gal uit Jeruzalem zei dat Netanyahu ‘alles goed heeft gedaan door gratie te vragen’ en dat ‘deze episode beëindigd moet worden, zodat het volk eensgezind verder kan gaan’.
