Heb je er ooit bij stilgestaan hoeveel insecten je per dag eigenlijk ziet? Op een doorsnee ochtend — say, wanneer je door het Vondelpark fietst — kruipen ze overal: op straat, in je planten, soms zelfs in je ontbijtyoghurt (toegegeven, dat laatste is mij vorige maand overkomen). En toch blijft het bizar hoeveel we nog níet weten over deze mini-bewoners. Bijvoorbeeld: mieren blijken nooit echt te slapen. En bijen? Die geven elkaar dansles. Tja.
Mieren zonder slaap: hoe kan dat eigenlijk?
Stel je voor: drie dagen geen oog dicht doen, en je functioneert nog steeds. Klinkt als een slechte werkweek, maar voor mieren is dat de standaard. Wetenschappers aan de Universiteit van Wageningen ontdekten een tijdje geleden dat mieren geen echte “slaap” kennen. Ze rusten soms even — minuten per keer — maar hun hersenen schakelen nooit helemaal uit. Mijn collega noemde het eens het “Amsterdamse nachtritme” onder insecten. Goede vergelijking, toch?
Het rare is: ze worden er niet eens chagrijnig van, zo lijkt het. Misschien is het evolutionaire efficiëntie, misschien zijn het gewoon workaholics. Hoewel — nu ik erover nadenk — misschien rusten ze wel gewoon anders dan wij, en zien wij hun pauzes niet als slapen. Insectenlogica is soms lastig te volgen… In ieder geval, slapeloze nachten zijn voor hen prima de norm.
Bijen die dansen: communicatie waar je net niks van snapt
Op een zomeravond — volgens mij was het ergens begin juli — zat ik met m’n buurvrouw in de tuin toen we een groepje bijen iets geks zagen doen. Ze draaiden rondjes, maakten rare bewegingen… Even dacht ik aan een mini-flashmob. Pas later las ik dat bijen écht communiceren door te… dansen. Serieus.
Deze zogeheten “waggle dance” gebruiken ze om elkaar te vertellen waar bloemen staan — ze geven met hun bewegingen richting en afstand aan. Google Maps kan daar niks tegenin brengen. In een bijenkorf uit Utrecht werd dat fenomeen trouwens vorig jaar uitgebreid bestudeerd door lokale biologen: de danspatronen zijn soms bijna choreografieën op zich.
En ja, zelfs onderzoekers weten: wie eenmaal een bijendans in het echt heeft gezien, vergeet het nooit meer. Mijn neefje uit Groningen heeft laatst geprobeerd ze na te doen — laten we zeggen, het effect was minder spectaculair.
Wespen, muggen & co: rare gewoontes waar je niet blij van wordt
Het houdt niet op bij mieren en bijen. Wist je bijvoorbeeld dat muggen vooral op jou afkomen als je net sport hebt, of gewoon “lekker Nederlands” op een terrasje zit? Dit schijnt te zijn omdat ze afkomen op zweet en adem, iets wat we in het voorjaar massaal in parken zien gebeuren. mijn moeder klaagt er elke zomer over.
Wespen zijn ook zo’n geval apart: blijkbaar ‘begrijpen’ ze zoetigheid honderd keer beter dan een peuter — als jij een blikje cola laat staan, is het feest in een mum van tijd. In ons buurthuis in Rotterdam was dat vorige week weer het gesprek van de dag: “Dat je zo’n beest niet zonder reden in de buurt krijgt, die weten precies wat ze willen.”
Waarom insecten ons blijven verbazen (en wat we ervan kunnen leren)
Het leuke — of soms frustrerende — aan insecten is dat we telkens nieuwe trucs van ze ontdekken. Er zijn zelfs bedrijven in Eindhoven die mieren inzetten om tunnels te ‘bouwen’ voor microchips, omdat geen robot het zo compact kan. Of stedelijke bijenhotels in Amsterdam waar bijen populaties herstellen door slimme architectuur. Soms denk je: dat is pure science fiction. Maar nee, het gebeurt gewoon nu, vlakbij.
Dus als je de volgende keer een mier over de stoep ziet lopen, of gezoem hoort bij je lunch in het park: misschien kun je ze een beetje meer waarderen. Je hoeft geen fan te worden — hoewel, misschien als je muggen weghaalt bij je barbecue… In ieder geval blijft het fascinerend dat ze hun eigen wereld hebben waarin slaap, dans en eten wél volgens compleet andere regels lijken te werken dan bij ons. Insectenlogica houdt niemand tegen, zeg maar.
Wat nu? Kijk eens beter, zeg ik altijd…
Heeft er iemand in jouw straat ooit een bijenhotel opgehangen? Is er een mierenhoop in het park waar je elke dag langsloopt? Misschien zie je na het lezen van dit artikel tóch net iets anders naar dat gezoem, gekriebel en gevlieg. Deel vooral je meest vreemde insectenmoment in de reacties — wedden dat jij ook nog verbaasd wordt? Insecten blijven verrassend, of we nu willen of niet. In ieder geval… volgende week fiets ik weer door het park. Wel even mijn yoghurt gecontroleerd dit keer.
