Het klinkt als sciencefiction: zonder Jupiter zou de aarde overspoeld worden door dodelijke kometen. Maar klopt dat verhaal eigenlijk wel? Recent onderzoek zet onze schoolboekkennis op zijn kop — en ik moet toegeven, ik keek er zelf even gek van op. De theorie van Jupiter als ‘kosmische bodyguard’ blijkt namelijk, tja, een tikkeltje overschat.
Het oude verhaal: de held van het zonnestelsel
We hebben ’t allemaal wel eens gehoord. Jupiter — die mooie dikke planeet verderop in de ruimte — zou een soort stofzuiger zijn, die miljoenen gevaarlijke brokken ruimtepuin wegzuigt voordat ze op onze aardbol landen. Mijn geschiedenisleraar vertelde dat vroeger zo duidelijk dat ik hem bijna wilde bedanken namens de mensheid. Maar ja, leraren zeggen wel vaker dingen die later anders blijken…
Astronomen spreken zich uit: het ligt toch iets anders
Het stamt uit de jaren tachtig, deze mooie mythe. Maar onlangs kwam ik een artikel tegen van astronomen van de Universiteit van Amsterdam — zij stellen dat Jupiter soms net zo goed extra ruimtepuin richting aarde kan schieten. Door zijn grote massa en sterke zwaartekracht is Jupiter namelijk ook een ‘flipperkast’ die kometen sneller naar binnen schiet. Vorige maand werd dit onderwerp zelfs besproken in onze lokale sterrenkijkersgroep in Haarlem. Sommigen waren geschokt (“Jupiter de boosdoener? Kom op zeg!”), anderen haalden hun schouders op. Zelf snapte ik wel waarom er twijfel is, want de echte cijfers zijn… nou ja, niet zo zwart-wit.
Meer inslagen mét Jupiter?
Volgens onderzoekers is het zonder Jupiter juist rustiger in de binnendelen van het zonnestelsel. Simulaties tonen aan dat kometen — die nu soms op Jupiter afketsen en dan een duikvlucht richting aarde nemen — zonder Jupiter gewoon een saaie, verre baan houden. In een artikel van het tijdschrift Nature werd zelfs gesuggereerd dat Jupiter het aantal inslagen in sommige tijdperken verdubbelde.
Mijn buurman reageerde nogal nuchter: “Dus, met of zonder die bal, we zitten sowieso niet veilig.” Misschien heeft hij gelijk.
Betekent dit dat we in gevaar zijn?
Voorlopig niet. Ja, inslagen gebeuren — denk aan de dinosaurusmeteoriet, trouwens ook lang geleden. Maar de kans dat zoiets morgen gebeurt is piepklein. De meeste kleine brokken branden gewoon op in de dampkring. Wel interessant is dat onderzoekers nu met nieuwe telescopen (in La Palma bijvoorbeeld) extra goed in de gaten houden of er iets nadert. En er zijn plannen voor missies om brokken uit hun baan te duwen — de DART-missie van NASA vorig jaar was het gesprek van de dag op Twitter. Al blijft het een gokje of zulke spullen altijd succesvol zijn.
Dus, wat moeten we nu geloven?
Het is een beetje als met koffie en gezondheid: telkens weer nieuw onderzoek, telkens weer een andere uitkomst. Mijn moeder zegt altijd dat je niet alles klakkeloos moet aannemen. Jupiter is soms held, soms schurk. De waarheid? Misschien ergens in het midden. In elk geval niet het sprookje uit je jeugdboek — nou ja, zoals zo vaak met verhalen waar iedereen het maar over heeft.
Wat kun je hiermee?
- Volg organisaties als ESA en KNMI voor updates over mogelijk gevaarlijk ruimtepuin
- Bezoek een lokale sterrenwacht — daar hoor je de nieuwste feiten en roddels (echt waar)
- Blijf kritisch: mythes houden lang stand, check af en toe eens wat er écht nieuw ontdekt is
Kortom, de volgende keer dat iemand je vertelt dat Jupiter ons redt: misschien een beetje, misschien juist niet. Het echte zonnestelsel is simpelweg knapper — en een tikkeltje grilliger — dan we dachten. Heeft u hier zelf een mening over, of net als ik ooit gedacht dat Jupiter onze superheld was? Deel het in de reacties of vraag het op je volgende verjaardag. In ieder geval weet u nu: er zit altijd meer achter het nieuws. In ieder geval… tot het volgende onderzoek.
