Ken je dat gevoel — dat het buiten kraakt van de kou en dat je eigenlijk alleen nog maar Netflix onder een deken wil kijken? Maar stel je voor: vijf eeuwen terug in een koud Hollands dorp, zonder centrale verwarming, Deliveroo of zelfs een fatsoenlijke verwarmingstocht naar Jumbo. Hoe overleefden onze voorouders die barre winters eigenlijk? En kun je daar nu — in 2024 — nog wat van leren of is het allemaal romantiek uit verhalen van oma?
Diep in de winter: zonder centrale verwarming
Mijn oma vertelde altijd hoe ze als kind rond het fornuis zaten, dikke sokken aan, handen warm aan een kop thee. Maar 500 jaar geleden, ergens in een boerderij in Friesland — tja, daar moest je het echt zonder luxe doen. Geen HR-ketels of vloerverwarming, hoogstens een haardvuurtje die aan alle kanten tocht doorliet.
- De belangrijkste plekken? De keuken en rond de haard. Daar werd gegeten, gepraat, zelfs geslapen als het echt niet anders kon
- Slapen deden ze vaak met z’n allen in een bedstede, met schapenwol of stro als isolatie (comfortabel? mwah, het was wat het was…)
- Kleding was laag op laag — linnen, wol, alles wat je maar had
Voedsel als belangrijkste overlevingsmiddel
Op voorraad leven — dat was het devies. Geen verse avocado’s, maar ingemaakte groenten, bonen, en natuurlijk boerenkool (daarom eet half Nederland het nog steeds, gok ik). Mijn buurvrouw uit Groningen zweert bij zuur, en zij heeft waarschijnlijk gelijk: zuurkool, gefermenteerd voedsel, honing als zoetstof.
Recent hoorde ik in een podcast dat mensen zelfs in oktober al begonnen met het inmaken van bieten en wortelen — gewoon omdat er ‘s winters nauwelijks iets groeide. Best logisch eigenlijk.
Praktische tips (die verrassend actueel blijken te zijn)
Wat kun jij nu, deze winter, leren van die eeuwenoude survivaltrucs? Zonder je meteen te veranderen in een soort prepper uit een apocalyptische film:
- Trek laagjes aan: Klinkt suf, maar echt — wollen sokken, hemd onder je trui, grote sjaal. Werkt nog steeds.
- Kook met de voorraadkast: Maak eens een stoofpot van bonen, linzen, bewaargroenten. Onze voorouders overleefden prima zonder elke dag pakjes sla.
- Lucht je ruimte kort maar krachtig: Zelfs toen lieten ze rond het middaguur hun huis even luchten — schone lucht, minder vocht, gezonder.
- Verwarm jezelf, niet je hele huis: Kaarsen, dekens, warme kersenpitten in je bed… klinkt als een grap, maar echt: het verschil merk je meteen.
- Kom samen: Vroeger was samenzijn dé manier om warm te blijven. Oké, misschien geen bedstede met zes personen, maar een gezellige spelletjesavond werkt ook.
Even nuchter: Kan dat nu nog werken?
Zeker — hoewel, niet iedereen gaat z’n eigen zuurkool staan stampen of onder een stapel dekens slapen. Zelf probeer ik elke winter eens een ouderwetse bonenschotel te maken, maar mijn gezin vraagt daarna wel weer om diepvriespizza. Toch, als je kijkt hoeveel energie je bespaart met simpele trucjes… misschien zijn die Friezen van vroeger zo gek nog niet.
In het kort: onze voorouders moesten creatief zijn, nuchter denken en alles uit de kast halen — letterlijk. Sommige tradities zijn niet voor niets gebleven: dikke truien, stamppot, mensen om je heen. En misschien is dat, naast een beetje comfort, precies wat we ook nu nog nodig hebben.
Dus — wat werkt voor jou als de winter weer toeslaat? Wat heb jij ooit van ‘de oude garde’ geleerd om door koude maanden heen te komen? Deel gerust je tips — of zie ik iets over het hoofd? Nou ja, in ieder geval kun je komende winter bedenken: als zij het overleefden, kunnen wij het ook. In ieder geval zonder koud te douchen.
