Op het eerste gezicht lijkt het bijna magie: een spectaculaire foto van het heelal, gedeeld op Instagram of in je WhatsApp-groep. De kleuren knallen van het scherm — je wilt het direct als wallpaper instellen. Maar wacht even. Ben je zeker dat wat je ziet, echt is? Of is het weer zo’n AI-creatie waar iedereen in trapt?
Onlangs stuurde mijn oom uit Haarlem een foto van “Mars bij nacht” in onze familie-app. Iedereen onder de indruk, behalve mijn nichtje dat natuurkunde studeert — ‘dat is gewoon AI’, zei ze. En ja hoor, na wat zoeken bleek de foto nergens terug te vinden op NASA-sites. in het kort: nepfoto’s van de ruimte circuleren meer dan ooit.
Waarom zijn er zoveel nepbeelden?
Sinds tools als Midjourney en DALL-E voor iedereen toegankelijk zijn, kun je met een paar woorden de meest bizarre ruimtemomenten creëren. Daarbij liften influencers en clickbait-websites dankbaar mee — opvallende beelden zorgen voor aandacht én likes. Mijn collega uit Utrecht vertelde dat hij onlangs zelfs een “live-foto van een zwart gat” kreeg in een lokale Facebook-groep. Spoiler: zo werkt onze technologie (nog) niet.
Wat zijn de typische signalen van nepfoto’s?
- Onnatuurlijk veel kleur of contrast: Natuurlijk, het heelal is kleurrijk. Maar als Jupiter eruitziet als een vuurwerkshow, mag je twijfelen.
- Perfectie die niet klopt: Geen enkele foto vanuit het ISS is pixel-perfect. Zie je haarscherpe randen of absurde details — grote kans dat het nep is.
- Geen bronvermelding: NASA en ESA delen altijd de herkomst van hun beelden. Ontbreekt die, dan zou ik even doorzoeken. Tenzij je buurman astronaut is.
- Vreemde objecten: Soms zie je ruimtevaartuigen, planeten of sterren op plekken waar ze fysiek niet kunnen zijn. Laatst vond ik een foto waarop Saturnus boven Amsterdam hing — kom op, mensen.
Handige manieren om te checken
- Reverse image search: Sleep het plaatje naar Google Afbeeldingen of gebruik TinEye. Zelf vond ik zo een “zeldzaam” ruimtebeeld dat uit een reclame van Red Bull bleek te komen…
- Officiële kanalen checken: NASA, ESA en zelfs het Nederlandse ruimteonderzoeksinstituut SRON hebben uitgebreide beeldarchieven. Zie je je foto daar niet? Nogal verdacht.
- Let op metadata: Soms kun je met rechtsklik → ‘eigenschappen’ ruwe info vinden. Staat er AI of photoshop bij, dan weet je hoe laat het is.
- Vraag rond: In onze buurtapp helpen de “nerds” en geliefde amateurastronomen altijd een handje bij twijfel. Wie weet wat je ontdekt…
Maar soms twijfel ik ook wel, eerlijk gezegd…
Niet alles is één-twee-drie te doorzien. Er zijn bewerkte foto’s gebaseerd op echte opnamen, en soms gooien zelfs officiële instanties een AI-filter over hun beelden — zag ik laatst bij een publicatie van ESA trouwens. in het algemeen: als een foto té gaaf lijkt om waar te zijn, is ‘ie dat misschien gewoon niet. Of ik heb gewoon pech met wat ik tegenkom…
Waarom maakt het uit?
Fake news is al verwarrend genoeg — neppe ruimtefoto’s maken het voor iedereen moeilijker om wetenschap van fantasie te onderscheiden. En eerlijk is eerlijk: soms ga je toch twijfelen aan alles wat online rondgaat. M’n moeder zegt altijd: “Geloven mag, maar controleren is beter.” Klinkt wijs, toch?
En tot slot…
Als je weer een “unieke opname van de Melkweg” krijgt doorgestuurd, neem vijf seconden en check de bron. Geloof je het zelf niet helemaal? Vraag een vriend — of zet het in een (amateur)sterrenkijkersgroepje op Facebook. Vaak is de ruimte gek genoeg zonder Photoshop. In ieder geval — deel hieronder je gekste ruimte-nepfoto’s, ben benieuwd!
