De oproepen voor een vredesregeling gingen gepaard met een nieuwe golf van diplomatie, terwijl Rusland een reeks aanvallen op de Oekraïense hoofdstad Kiev uitvoerde gedurende de nacht. Hierbij vielen minstens zeven doden bij beschietingen die gebouwen en energie-infrastructuur in de stad troffen. Aan de andere kant van de grens meldde de autoriteiten dat een Oekraïense aanval op Zuid-Rusland drie mensen doodde en woningen beschadigde.
De oorlog tussen Rusland en Oekraïne nadert nu bijna vier jaar, waarin diverse vredesplannen, blauwdrukken en topconferenties worden gefaciliteerd zonder dat een duurzame oplossing werd gevonden. Recentelijk heeft de Verenigde Staten opnieuw geprobeerd een einde te maken aan het conflict, wat heeft geleid tot de nieuwste diplomatieke inspanningen. Overheidsvertegenwoordigers uit de Verenigde Staten, Europa, Rusland en Oekraïne proberen allemaal de uitkomst te beïnvloeden in ’s werelds meest dodelijke conflict sinds de Tweede Wereldoorlog.
Een voorstel dat vooral op Rusland gericht is
Het voorstel, dat vorige week aan Oekraïne werd gepresenteerd en verantwoordelijk is voor de forse kritieken, wordt als eenzijdig beschouwd omdat het vooral de doelen van Rusland ondersteunt. Het Amerikaanse voorstel bevatte onder andere dat Oekraïne haar volledige oostelijke regio Donbas aan Rusland zou moeten afstaan, nadat Rusland het gebied in februari 2022 binnenviel. Daarnaast zou het plan een grenslimiet van 600.000 troepen voor Oekraïne invoeren en het lidmaatschap van NATO beperken. Het verbiedt ook de inzet van NAVO-troepen in Oekraïne en bevat geen verplichting voor de Verenigde Staten of Europese landen om de Oekraïners te verdedigen bij een nieuwe aanval van Rusland.
Rusland zou zich verbinden tot geen nieuwe aanvallen meer op Oekraïne en riskeren sancties als het zich niet aan deze toezegging houdt. Oekraïne en haar Europese bondgenoten waardeerden het voorstel als een stimulans voor agressie van Rusland en reageerden met tegenvoorstellen om het evenwicht weer in het voordeel van Oekraïne te herstellen. Deze tegenvoorstellen pleitten onder meer voor het opheffen van de militaire beperking voor Oekraïne, het openhouden van de mogelijkheid voor NATO-lidmaatschap en het uitstellen van discussies over territoriale concessies totdat een wapenstilstand is bereikt.
Diplomatieke besprekingen en de fragiele voortgang
In Genève waren zondag Amerikaanse en Oekraïense vertegenwoordigers samen om te overleggen, waarbij beiden de gesprekken constructief noemden en beloofden een herzien vredesplan te presenteren. Tevens ontmoetten Amerikaanse en Russische officials elkaar dinsdag in Abu Dhabi, waar de Russische adviseur voor buitenlands beleid, Yuri Ushakov, aangaf dat de nieuwe vredesplannen niet uitvoerig besproken werden. Hoewel Moskou een kopie van de voorstellen had gezien, was het document nog niet via officiële kanalen ontvangen.
Een geïnternele communicatie die uitlekte, toonde een gesprek waarin Witkoff de Russische kandidaat Ushakov zou hebben bijgestaan in de poging Trump’s steun voor het vredesplan te verkrijgen. Moskou ontkende de lekkage van het gesprek, dat eerste door Bloomberg werd gepubliceerd. De Amerikaanse president Trump beschreef de aanpak van Witkoff als “standaard” onderhandelingsprocedure. De Oekraïense officials hoopten dat Zelenskyy binnen enkele dagen naar de Verenigde Staten zou reizen om Trump te ontmoeten. Trump stelde dat hij eventueel zowel Zelenskyy als Poetin zou ontmoeten, maar dat dat niet kon voordat er meer vooruitgang was geboekt.
Versterking van de veiligheid voor Oekraïne
Voorafgaand aan de diplomatieke inspanningen, organiseerden bondgenoten van Oekraïne, onder de naam ‘Coalitie van de Willigen’, een videoconferentie waarin Zelenskyy en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio deelnamen. Deze 35-landen tellende coalitie heeft afgesproken zich in te zetten voor een post-wapenstilstand ‘reassurantiekracht’ die Oekraïne moet beschermen. Daarbij wordt Europese militaire training en steun op zee en in de lucht gefaciliteerd, en wordt vooral op Amerikaanse militaire bescherming vertrouwen gehouden.
Hoewel Trump niet expliciet toezegging deed voor deze militaire steun, spraken leiders uit Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland na de bijeenkomst van dinsdag af dat ze met Rubio hadden afgesproken de gezamenlijke planning voor veiligheidswaarborgen te versnellen.
De verminderde energie en gedrag van de oorlogslust
De nieuwe diplomatieke initiatieven komen op een moment dat Oekraïners uitgeput raken door bijna vier jaar oorlog, waarin Russische raketten en drones grote schade aan steden en energie-infrastructuur veroorzaken. Beide landen lijden nu honderdduizenden slachtoffers, terwijl Rusland langzaamaan terrein wint langs de frontlijn, zij het met hoge menselijke kosten.
De Europese Unie’s buitenlands chef Kaja Kallas merkte op dat sancties tegen Russische olie en gas langzaam hun effect beginnen te sorteren, waardoor Moskou onder druk komt te staan. Ze stelde dat Rusland blijft hopen op de door hen gewenste voortzetting van de situatie en stelde dat dat onjuist is.
Foto’s laten zware schade zien aan gebouwen in Kiev, waar Russische aanvallen vooral op dinsdag de hard getroffen gebieden vertoonden.
De interne problemen voor Zelenskyy blijven bestaan, onder meer door een corruptieschandaal binnen zijn administratie. Voor Trump ligt de situatie eveneens complex door interne verdeeldheid binnen de MAGA-beweging. Jim Townsend, een senior fellow aan het Center for a New American Security, stelde dat Rusland Trump waarschijnlijk als ongeduldig en niet gefocust beschouwt en dat ze vertragingstactieken zullen gebruiken om concessies te vermijden. Hij voegde eraan toe dat de druk vooral op Zelenskyy ligt.
