Weet je nog dat je als kind dacht dat onder elke heuvel of molshoop misschien wel een Viking-schat lag te wachten? Nou, als je dat nog steeds hoopt wanneer je over die zompige weilanden wandelt — bereid je voor op een verrassing. Want wat archeologen in de Nederlandse grond hebben gevonden, is vaak totaal iets anders dan films en museumverhalen je doen geloven. Eerlijk gezegd was ik ook verbaasd. Ergens vorige maand hoorde ik het verhaal van een opgraving in Friesland en sindsdien laat dit onderwerp me niet meer los.
Vikingen in Nederland: heel wat minder glans dan je zou denken
Misschien denk je meteen aan gouden drinkhoorns of zilveren ringen wanneer het over Vikingschatten gaat — vooral als je veel Netflix kijkt. De waarheid? In Nederland waren de Vikingen eerder praktische reizigers dan flamboyante schatbewaarders. Lokale archeologen (een oud-klasgenoot werkt er nu, hij stuurde me laatst wat foto’s) vonden vooral simpele, functionele objecten: kammen van bot, messen met afgebladderde handvatten, en meer van dat soort spul.
Wat begroeven ze dan wél?
- Gewone gebruiksvoorwerpen — Denk aan kluften met gereedschap, naalden van been, soms een buidel met (saaie) kralen.
- Geld — maar niet altijd goud — Vaak werd zilveren muntgeld verstopt, maar net zo vaak vond men gewoon stukjes lood of koper.
- Persoonlijke tokens — Heb ik nog nooit eerder gelezen, maar soms liggen er kleine amuletten of stukken zeewier (!) waarvan niemand weet waarom ze begraven zijn.
Mensen verwachten graag een spectaculaire schat — maar wat je krijgt is vaak een stokoude kam of een sleutel zonder slot. Dat is misschien niet blockbuster-waardig, maar wél fascinerend als je het verhaal erachter hoort.
Waarom werd er zo weinig moois begraven?
Volgens een collega van mijn vriendin, die wel eens meewerkt aan graafwerk bij het Limburgs Museum, hadden Vikingen een hele praktische kijk op bezit. Als je maanden van huis bent, neem je liever niet je beste ring mee — kans is groot dat je die kwijtraakt in onze heerlijke Hollandse modder. Bovendien, de grond bij Dokkum is nou niet echt goudvriendelijk, he.
Het onverwachte erfgoed onder onze voeten
Recent nog, tijdens een routineklusje in een weiland bij Medemblik, werd niet goud, maar een verzameling vishaken en een verkoold stuk brood gevonden. Echt waar. In het buurtappje werd er veel lacherig over gedaan — tot een oudere boer meldde dat zo’n brok brood als offer gezien werd. Blijkt maar weer: wat voor de één afval lijkt, is voor de ander erfgoed.
Het mooiste? De verhalen die loskomen. Afgelopen herfst sprak ik een groepje vrijwilligers van een kleine archeologievereniging in Groningen — ze waren in alle staten na het vinden van een zeldzame ijzeren naald. Geen pronkstuk voor op de schoorsteen, zul je denken, maar toch vertelt zoiets iets over wie hier leefden en hoe ze hun dagen doorkwamen. Veel dichterbij dan je zou verwachten…
Moet je nu zelf gaan graven?
Tja, ik zou niet direct met een metaaldetector op het lokale sportveld beginnen — dat mag trouwens meestal niet eens zonder vergunning. Maar wie weet, als je ooit hulp biedt bij een opgraving of het geluk hebt mee te mogen met een historieclub, ontdek je wel iets dat meer zegt dan elke gouden munt: het gewone leven van duizend jaar geleden.
In ieder geval is het misschien leuker om onze bodem niet alleen te zien als schatkaart, maar als een soort dagboek vol kleine aanwijzingen. En wie weet: vind je toch nog een roestig mes of een verdwaalde kraal tussen het gras, denk dan even aan de Vikingen — en aan al die vergeten verhalen die nog onder onze voeten liggen. In ieder geval, mijn buurman denkt dat de echt grote schat nog steeds bij Wieringen moet zitten. Maar of dat zo is… geen idee, eigenlijk.
Laat me weten of jij ooit iets onverwachts in de grond gevonden hebt — misschien moeten we er maar een lijstje van maken!
