Wist je dat de grootste schat van de Vikingen helemaal niet glinsterde? Terwijl Hollywood vol zit met gouden hoorns en zilveren schilden, lieten de Noormannen zich door iets compleet anders leiden. Op een regenachtige avond, ergens tussen een koffiestop in Groningen en mijn vaste frietkraam, ontdekte ik een feit dat zelfs mijn geschiedenisleraar niet kende.
Het ijzerwaren-mysterie van het hoge noorden
Geen sieraden dus, maar ijzer — daar draaide het eigenlijk om bij de Vikingen. ijzer klinkt niet direct sexy, hè, maar ga even met me mee. In de vroege middeleeuwen lag Scandinavië vol moerasgebieden. Precies daar haalden Vikingen met veel geduld moerasijzererts omhoog. Je buurman zal het niet snel in zijn schuur hebben liggen, maar in het jaar 900 was dit spul de sleutel tot alles.
De moerasijzer-techniek, in het lokaal dialect myrmalm genoemd, was allesbehalve simpel. Het kostte soms weken — en moeder natuur is niet zo dol op haast. Toch werden hiermee messen, schilden, bijlen en zelfs landbouwgereedschap gesmeed die minstens drie generaties meegingen.
Waarom geen goud of zilver?
Dat vroeg mijn overbuurman laatst ook, toen we samen een taart aten bij HEMA. Simpel: goud en zilver waren schaars in Scandinavië, en eerlijk gezegd niet direct nuttig om een dorp te verdedigen. ijzer, daar bouwde je niet alleen wapens voor plundering mee — er ontstonden hele handelsnetwerken rondom ijzerproducten. snel gerekend: een goede ijzeren bijl had meer waarde dan een handvol kralen.
Overigens, voor de meeste Vikingen zelf bleef goud iets voor koningen en legendes — geen dagelijkse kost. ijzer was praktischer, goedkoper (relatief dan) én zorgde ervoor dat je het einde van de week haalde.
IJzer als sociale kracht — een onverwachte status
In die tijd had niet iedereen toegang tot kwaliteits-ijzer. Ik las laatst in een oud Noors artikel (geen grap) dat smeden in vikingdorpen vaak meer aanzien hadden dan krijgers. Het maken van een goed zwaard was een soort magie — mijn collega noemt het “de 3D-printer van de Vikingtijd”. Misschien wat overdreven, maar u snapt het idee.
Feit: een ijzeren sleutel aan je gordel betekende dat je macht had, over huis en erf. Zelfs vrouwen droegen soms ijzeren accessoires − daarmee lieten ze hun status zien. Uiteindelijk werd ijzer dus het ware sociale kapitaal van het noorden.
IJzer in het dagelijks leven: meer dan strijd
In een vikingdorp vond je ijzer terug in elk huis, maar ook in handelsroutes die tot aan Rusland en het Midden-Oosten reikten. Men ruilde ijzeren nagels, ketels, scharen, zelfs luxegoed als siergespen. Drie maanden terug nog zag ik in het Rijksmuseum zo’n siergesp uit Zuid-Drenthe — best een eigenwijze vorm trouwens.
Kortom, wie zijn smid te vriend had, stond nooit met lege handen. Moedig? Ja. Maar bovenal: slim inspelen op wat écht werkte, niet wat het meest glansde op een schilderij.
Wat kun je nu nog met die vikingwijsheid?
Zou best tof zijn als je na dit artikel eens goed om je heen kijkt: wat beschouwen wij tegenwoordig als ‘goud’? Misschien dat onopvallende, degelijke dingen meer impact hebben dan je denkt — spullen, maar ook mensen. Of misschien sla ik nu helemaal de plank mis.
Heb jij iets in huis dat weinig opvalt, maar waar je écht niet zonder kunt? Deel het in de reacties. of stuur eens een selfie met je lievelingsgereedschap — wie weet zetten we samen een nieuwe trend. In ieder geval: volgende keer dat je een Vikinghelm ziet, denk dan even terug aan dat simpele stukje ijzer. Want daar begon eigenlijk alles mee… nou ja, zo ongeveer.
