Inleiding
Toen president Donald Trump deze week een pakket van 12 miljard dollar aan steunmaatregelen voor de landbouw aankondigde, waarmee hij Amerikaanse boeren wilde ondersteunen die getroffen zijn door de invoertarieven, legde hij de schuld voor het Amerikaanse handelsstekort in de landbouw bij voormalig president Joe Biden. Deze verklaring schept echter een overdreven simplistisch beeld, omdat er meerdere factoren meespelen die niet rechtstreeks aan een specifieke administratie kunnen worden toegeschreven. Daarbij wordt de rol van Trump zelf vaak over het hoofd gezien.
De claim en de feiten
De bewering
De stelling luidt dat tijdens Trumps eerste ambtstermijn een handelsoverschot in de landbouw bestond, dat onder Biden omsloeg in een tekort.
De werkelijkheid
Deze interpretatie is misleidend en negeert belangrijke context. Natuurlijk was er bij de komst van Trump in 2017 een handelsoverschot in de landbouw, maar dat is sindsdien veranderd in een aanzienlijk tekort. Volgens deskundigen zijn zij van mening dat de verschuiving toe te schrijven is aan beleidskeuzes door beide administraties en aan externe factoren, zoals de COVID-19-pandemie.
Cullen Hendrix, senior fellow aan het Peterson Institute for International Economics, benadrukt dat de handelspositie niet eenvoudig aan één beleid of regering kan worden toegeschreven: “De handelsstrategie van de VS is complex, en er spelen meerdere factoren mee.”
Toch heeft Trump Biden tijdens een rondetafelgesprek in het Witte Huis op maandag de volle schuld gegeven voor het handelstekort. Daar kondigde hij het steunpakket aan en sprak hij: “In mijn eerste termijn hadden we een groot handelsoverschot in de landbouw. We exporteerden Amerikaanse landbouwproducten over de hele wereld, maakten een nettowinst en in veel gevallen zelfs aanzienlijke winsten. Sinds hij aantrad, heeft Biden dat overschot omgezet in een groot en voortdurende tekort.”
De cijfers en de ontwikkeling door de jaren heen
Het jaarlijkse handelsbalans in de landbouw—het verschil tussen de waarde van geëxporteerde en geïmporteerde goederen—bleef bijna 60 jaar positief tot 2019, tijdens Trumps eerste termijn. Volgens gegevens van het Departement Landbouw was er in 2016 nog een overschot van ongeveer 16,3 miljard dollar. Het jaar daarop, het eerste jaar van Trump als president, daalde dat tekort tot ongeveer 13,66 miljard dollar. Daarna bleef de balans verslechteren, en in 2024 werd een tekort van ongeveer 36,45 miljard dollar gemeld. Bij de meest recente gegevens uit augustus 2023 was het tekort ongeveer 36,3 miljard dollar.
De jarenlange handelsoorlog tussen de VS en China speelt een rol in het ontstaan van dit tekort. Trumps eerste tariefmaatregelen werden in januari 2018 ingevoerd, met een tarief van 30% op geïmporteerde zonnepanelen. Dit leidde tot verdere tariefverhogingen en handelsbeperkingen aan beide zijden, ook onder Biden.
In januari 2020 ondertekenden de VS en China een fase één-handelsakkoord, waarin China beloofde binnen twee jaar 200 miljard dollar extra aan Amerikaanse goederen en diensten te kopen. Uit latere rapportages van het Peterson Institut bleek dat China uiteindelijk vrijwel niets van deze beloften nakwam.
De huidige situatie
Trump heeft sinds zijn terugkeer naar het Witte Huis nieuwe tariffs geïntroduceerd op Chinese invoer. China heeft hierop gereageerd met eigen tarieven en handelsbeperkingen op Amerikaanse goederen, waaronder belangrijke landbouwproducten. Volgens het Witte Huis heeft China in oktober, na ontmoetingen tussen Trump en de Chinese leider Xi Jinping, toegezegd minstens 12 miljoen ton soja te kopen tegen het eind van 2023, en jaarlijks 25 miljoen ton in de komende drie jaar. Sinds Trump de overeenkomst aankondigde, heeft China ruim 2,8 miljoen ton soja gekocht. Dit is slechts ongeveer een kwart van de beloften, maar volgens schattingen van het Ministerie van Financiën ligt China op schema om de doelen te halen, al is dat twee maanden later dan oorspronkelijk gepland.
Volgens Hendrix wijzen de situatie en de reactie van China op de handelsoorlog op het feit dat de Verenigde Staten met hun handelsbeleid niet alleen hun eigen belangen schaden, maar ook internationale handelsrelaties verstoren. “Door de handelsoorlog en het weaponiseren van handelsbeleid, zoeken andere landen naar diversificatie. Ze willen zichzelf beschermen, zeker in voedselzekerheid, en willen Amerikaanse handelspolitiek straffen,” aldus Hendrix.
Naast de handelsoorlog bepalen ook andere factoren het tekort: de sterke dollar geeft Amerikaanse producten een prijsvoordeel op de internationale markt, waardoor de vraag afneemt. Bovendien begonnen landen als Brazilië en Argentinië meer soja, maïs en rundvlees te exporteren, wat de prijzen drukt en de concurrentie vergroot. Evenementen zoals de COVID-19-pandemie, klimaatveranderingen en het conflict tussen Rusland en Oekraïne hebben bovendien meer indirecte invloed.
Joseph Glauber, senior fellow bij het American Enterprise Institute en voormalig hoofdeconoom van het Amerikaanse ministerie van Landbouw onder presidents W. Bush en Obama, stelt dat “de tarieven de situatie kunnen verergeren, maar dat het uiteindelijke saldo vooral afhangt van wereldwijde prijzen en marktdynamiek.”
Conclusie
De complexe factoren die bijdragen aan het handelsbalans in de landbouw worden vaak onderbelicht wanneer alleen naar beleidsveranderingen wordt gewezen. Het is een combinatie van binnenlands beleid, internationale ontwikkelingen en wereldwijde marktbewegingen die bepalen of er sprake is van een overschot of een tekort.
