Soms komt het onderwerp zomaar op tijdens een vrijdagmiddagborrel: “In de ruimte, als je helm breekt, verander je in één klap in een ijsklontje.” Klinkt logisch, toch? De meeste mensen die ik spreek – collega, vriend van mijn moeder, zelfs een jongen in de Albert Heijn – zijn ervan overtuigd. Maar klopt het? En belangrijker nog: wat zijn de échte risico’s voor astronauten? De waarheid blijkt minstens zo spannend (en soms veel enger) dan de mythes uit films.
De grootste misvatting over je lichaam in het luchtledige
De bekende Hollywood-mythe: je belandt zonder pak in de ruimte en binnen een seconde vries je dood—of explodeer je zelfs. Maar op de TU Delft lachte mijn oud-leraar (en zelfbenoemde ‘ruimte-nerd’) laatst tijdens een gastcollege: “Dat is pure onzin, jongens. Je lichaam is taaier dan je denkt.” In werkelijkheid sterf je niet direct van de kou—eerder door een levensgevaarlijk sneller proces: zuurstofgebrek.
Wat gebeurt er écht als je pak faalt?
- Binnen 15 seconden verlies je het bewustzijn—slechts zo snel neemt het zuurstoftekort in je bloed toe.
- Vloeistof in je lichaam begint langzaam te koken door de extreem lage luchtdruk—maar ‘exploderen’ doe je niet, je huid houdt alles netjes bij elkaar.
- Afkoelen gebeurt opvallend langzaam in de ruimte—er is geen lucht om de warmte snel af te voeren, dus bevriezen duurt veel langer dan de meeste mensen denken.
Zelfs laatst in het radioprogramma “Met het Oog op Morgen” vertelde een Nederlandse astronaut: het grootste gevaar zit hem in het onopvallende. Je merkt door de stress bijna niet dat je benen gevoelloos worden; pas als je een minuut verder bent, is het al te laat. In ons studentenhuis hing ooit een poster met “Always check your suit twice.” Klinkt overdreven, tot je bedenkt: één vergeten sluiting is fataal…
Populaire mythes uit Hollywood – en wat er níet klopt
Toch is de invloed van films niet te onderschatten. Denk aan Gravity of Total Recall—daar vliegen mensen dramatisch door ruimteschepen heen, of bevriezen als een doos diepvrieserwten. In het echt blijft je bloed tot het laatst vloeibaar, je bevriest pas na minuten, niet direct, en je ogen ploffen er ook niet zomaar uit (iets wat mijn nichtje blijkbaar écht geloofde).
- Explosie? Je lichaam implodeert niet, je cellen houden zich bijeen
- Direct bevriezen? Kan niet zonder lucht—straling koelt je huid, dat gaat langzaam
- Helmbreuk? Je hebt misschien 30 seconden om je adem niet in te houden—anders loopt je longen gevaar
Hoewel ik soms denk: “Was het maar zo spannend als in de film,” is de realiteit minder spectaculair, maar misschien ook wel akeliger. Het stille, onvermijdelijke zuurstoftekort is geen goede bioscoopscène, maar wel realiteit voor iedereen boven de dampkring.
Praktische tips uit de ruimte: wat ‘overleven’ betekent
Nu denkt u misschien: wat heb ik eraan? Maar eerlijk, er zit ook een les voor het dagelijks leven in. Astronauten trainen jarenlang om rustig te blijven bij paniek. De kunst van loslaten—letterlijk in het luchtledige—helpt ook best als je vaststaat op de A10 of je OV-chipkaart het weer eens niet doet.
- Leer je uitrusting kennen (ook een OV-chipkaart). Check dubbel, altijd.
- Blijf rustig—hyperventilatie is je grootste vijand, of het nu in ruimte of de AH betreft.
- Laat je niet gek maken door mythes. Vraag liever door bij een echte expert—of gewoon bij een nuchtere Amsterdammer in de kroeg.
In de chat van mijn werk vloog laatst weer zo’n ruimtemythe voorbij. Niemand geloofde de waarheid tot onze collega die ooit stage liep bij ESA bevestigde: “Bevriezen doe je pas na een kwartier, als je pech hebt.” Dus ja, soms hebben die ‘nerds’ echt gelijk…
En nu?
De volgende keer dat iemand in je omgeving weer begint over ‘exploderende astronauten’ – grinnik even, vertel wat feiten, en kijk wat voor verhalen terugkomen. Misschien ontdek je nog een mythe die je zelf geloofde. En als je ooit een ruimtewandeling plant: check die helm één extra keer. In ieder geval weet je nu iets meer dan gisteren.
In het kort: niet alles wat je ziet in films, is waar – maar soms is de werkelijkheid minstens zo verrassend. Deel dit gerust, of laat een reactie achter. Altijd benieuwd waar anderen nog in geloven… in ieder geval voorlopig.
