Stel je voor: je zit in de tram van Den Haag naar Rotterdam, iedereen om je heen staart naar hetzelfde schermpje. Het lijkt onschuldig — maar wat als ik zeg dat deze populaire gadget je hersenen stilletjes sloopt? Even geleden las ik een rapport van het Trimbos-instituut (nog steeds op mijn nachtkastje trouwens), dat me behoorlijk aan het nadenken zette…
Het ‘onschuldige’ apparaat dat we elke dag vastpakken
We hebben het natuurlijk over je smartphone. Volgens recente cijfers gebruikt zo’n beetje 89% van de Nederlanders hun telefoon meer dan twee uur per dag. Mijn collega bij ons op kantoor — altijd de eerste met de nieuwste iPhone — zei vorige week: “Ik zou echt niet meer zonder kunnen.” Maar wat doet zo’n apparaat eigenlijk met ons brein? Nou, misschien wil je dit stukje even aan je moeder laten lezen (die WhatsApp-groep komt straks wel).
Focus in de blender: hoe je brein lijdt
Mensen denken vaak: “ik kan prima multitasken, daar is mijn baan op gebouwd”. Maar neurologisch gezien klopt dat dus nauwelijks. Iedere keer dat je een notificatie krijgt — van Instagram, NOS of die rinkelende Buienradar-app — onderbreek je je concentratie. Je hersenen schakelen dan om tussen taken, en dat kost letterlijk energie. Zelfs als je denkt dat je alleen “heel even” kijkt, ligt je denkvermogen daarna nog minutenlang overhoop. De hersenwetenschapper Erik Scherder (je kent ‘m wel van TV) noemt dit “aandachts-splinters”.
- Sneller moe achter je scherm? Niet raar.
- Kortere spanningsboog? Ook dat komt hierdoor.
- Raar gevoel als je telefoon trilt, terwijl er niks is? Phantom vibration syndrome — no joke.
In onze werk-chat — ergens midden maart — ging het hier flink over los. Sommigen merkten dat hun geheugen achteruitgaat (“Waar stond mijn fiets ook alweer?”). Er zijn studies (zie Universiteit van Amsterdam) die dit bevestigen: te veel tijd op dat scherm, en je kortetermijngeheugen wordt slapper. Je brein wordt een beetje sloom. Maar misschien denk ik te zwart-wit, want mijn buurman zegt juist dat puzzelapps hem helder houden…
De sluipende effecten — en kun je het omdraaien?
Gek genoeg voelt het soms niet alsof er iets gebeurt. Op het moment zelf: gewoon even scrollen in de Albert Heijn, beetje swipen in de trein. Toch blijkt uit onderzoeken van het Radboud UMC (vorig jaar nog besproken in mijn vriendengroep in Utrecht) dat overmatig schermgebruik gelinkt is aan slechter slapen, depressieve gevoelens en zelfs veranderde hersenstructuren bij jongeren. Ja, het duurt jaren — maar het proces is traag en stil.
Is het te laat? Waarschijnlijk niet, als je nu in actie komt. Wat werkt volgens de experts (en mijzelf, al lukt het niet altijd):
- Notificaties uitzetten — klinkt simpel, maar je mist écht niets wereldschokkends.
- Zet je apparaat ‘s avonds op zwart of in een andere kamer. Scheelt slaap. (Mijn moeder zweert erbij.)
- Plan tech-‘pauzes’: 30 min schermvrij per dag. Ik faal soms, maar probeer het wel.
- Denk aan schermtijd-apps of een ‘ouderwets’ kookwekkertje. In ons team zelfs populairder dan verwacht.
En nu?
Of ik helemaal geloof dat smartphones onze hersenen kapotmaken? Misschien is dat wat overdreven. Maar feit blijft: het doet iets met ons — langzaam, beetje bij beetje. In de trein kijk ik steeds vaker uit het raam, gewoon om mezelf een beetje te sparen. Wie weet helpt het. heb jij er last van? Of heb je een briljante anti-schermtip die echt werkt? Schrijf vooral hieronder — altijd benieuwd.
In ieder geval: volgende keer als je je telefoon pakt, misschien toch even twee keer nadenken… Nou ja, zoiets.
