Kent u dat verhaal over archeologen die zogenaamd piramides willen nabouwen, maar het ‘geheim van de oude Egyptenaren’ nooit kunnen evenaren? Ergens klinkt het logisch: hoe kan een moderne bouwvakker tippen aan 4.500 jaar scheerapparaten en touw? toch — de realiteit ligt een stukje genuanceerder. Ik kan het weten, want laatst nog hoorde ik in ons buurtcafé een levendige discussie over “onopgeloste mysteries” en “buitenaardse hulp” bij Stonehenge. Tijd om met feiten te komen.
De mythe: ‘oude bouwtechnieken zijn verloren kunst’
Deze opvatting duikt opvallend vaak op. Volgens sommigen zijn monumenten als de piramides of het Colosseum zó knap gebouwd, dat onze technici er nog steeds niks van snappen. Documentaires voeden het vuur, social media versterkt het — en ja, de oom van mijn vriendin deelt het klakkeloos verder op Facebook. Maar hoeveel van deze verhalen stroken met het werk van échte archeologen?
Wat experts zeggen: er is (bijna) niks magisch aan
Tijdens een recent congres in Leiden sprak ik een archeoloog van het Rijksmuseum van Oudheden, hij zei — en ik parafraseer: “We weten meestal gewoon prima hoe dingen zijn gebouwd, maar het blijft arbeidsintensief.” De truc zit ‘m veel meer in organisatie, slim plannen en — eerlijk is eerlijk — duizenden handen. Geen verborgen technologie, geen geheime lasers uit Atlantis. Natuurlijk kennen we niet elk detail, maar de wetenschap komt jaarlijks een eind verder.
- Uit opgravingen blijkt bijvoorbeeld dat Egyptenaren hellingen van modder en steen gebruikten
- Romeinen documenteerden zelfs hun funderingstechniek, helemaal niet ‘verdwenen’ dus
- Machinaties als katrollen, hefbomen — dat zijn gewoon slimme uitvindingen, geen magie
Kortom: als je weet hoe je met een groep dezelfde klus aanpakt, kom je bizar ver. Al kost het soms 20 jaar en rugklachten voor het leven — dat vertelde een collega uit Delft pas nog grappend.
Waar komt die mythe dan vandaan?
Goede vraag. Mijn gok: die mythe voedt ons verlangen naar mysterie en ons kleine beetje cultuurpessimisme. Maanden terug las ik nog een discussiestuk: als technologie om ons heen almaar slimmer wordt, is het verleidelijk te denken dat wijzelf onhandig zijn. Maar dat is larie. In werkelijkheid waren mensen vroeger gewoon even slim — alleen met andere middelen.
Leuk voorbeeld: in Almere proberen studenten jaarlijks een Romeinse brug te bouwen, zoals de Bataven deden. De brug blijft zelden overeind, maar da’s wegens gebrek aan oefening, niet kennis. Dus ja, vroeger was echt niet ‘magischer’ dan nu.
3 vragen aan jezelf voor u zo’n mythe deelt op de familie-app
- Is er ooit wetenschappelijk bewijs geleverd, of is het vooral ‘men zegt dat…’?
- Kunt u informatie vinden bij respectabele bronnen — denk aan universiteiten of musea?
- Welke belangen kan het verhaal dienen? Verkoop het mysteries, of zit er reclame achter?
Zelf trap ik nog wel eens in zo’n mooie anekdote — hoewel ik beter moet weten. Mijn moeder zei altijd: “Als het te mooi klinkt om waar te zijn, dan is het dat meestal ook.” In het geval van archeologische wonderen klopt dat eigenlijk bijna altijd.
Dus: bewonder het verleden — maar hou het nuchter
Weet u, het verleden fascineert mij ook. Gebouwen, beelden, mythes — het is allemaal indrukwekkend. Maar soms draait onze verbeelding op volle toeren en vergeten we de nuchtere werkelijkheid. Voor je het weet, loop je in een YouTube-rabbit hole vol aliens en supertechnologie. In werkelijkheid — met heel veel mensen, tijd en handwerk — kom je vér. Zelfs vandaag nog, vraag dat maar aan een metselaar in Amsterdam-West.
In het kort: de oude technologie was géén tovermacht. Gewoon slimheid, doorzettingsvermogen en spierballen. Tja, misschien ben ik wat saai, maar ik vind dat stiekem net zo mooi.
En u, welk archeologisch mysterie houdt u wakker? Deel uw favoriet hieronder — of stuur het naar de groepsapp. Benieuwd hoeveel mensen zich erin herkennen…
