Wist je dat recent onderzoek in Wageningen dolfijnen zelfs betitelt als “de Einsteins van de zee” — maar sommige biologen zweren bij de slimme jachttechnieken van haaien. Mogen we echt aannemen dat dolfijnen het intelligentst zijn, of verdient de haai stiekem meer credits? Op een druilerige donderdagmiddag (ergens in maart, geloof ik) werd dat bij mij op het werk fiks besproken. Er zijn fabels, er zijn feiten. Tijd om de balans op te maken.
Brein vs instinct: hoe meet je intelligentie in de oceaan?
Oké, laten we niet meteen de vuistregels erbij pakken. Intelligentie bij mensen — dat is al lastig. Bij dieren, zeker in de Noordzee of op Texel, valt het helemaal niet mee om concrete IQ-testjes af te nemen. Dolfijnen staan bekend om hun sociale gedrag, communicatie en het gebruik van “natuurlijk gereedschap”. Mijn nichtje zag laatst zelfs een video waarin een dolfijn een stuk zeewier gebruikte als speelgoed — briljant toch.
Haaien daarentegen hebben een ultiem ontwikkelde zintuiglijke toolkit. Ze voelen elektrische velden aan via de zogenaamde ampullen van Lorenzini. En volgens een collega-bioloog uit Zeeland zijn sommige haaisoorten beter in het onthouden van jachtpaden dan menig student uit Leiden zijn OV.
Dolfijnen: de teamspelers van de zee
Het blijft me verbazen hoe dolfijnen samenwerken. In het Dolfinarium zag ik ooit zelf hoe een kleine groep tuimelaars een school haring feilloos in een balletje dreef, alsof het een zorgvuldig geplande voetbaltactiek was (en misschien is het dat ook). Wetenschappers van de Universiteit Utrecht beweren zelfs dat dolfijnen elkaars namen “roepen” met unieke fluittonen.
- Samenwerken bij het jagen
- Zorg voor hun jongen, tot in de puberteit
- Zelfherkenning in de spiegel — check!
- Geavanceerde communicatie: klikgeluiden, fluiten, zelfs “humor”
Je hoort wel eens dat dolfijnen zelfs mensen uit de problemen helpen. Of dat altijd klopt — geen idee, hoewel mijn buurvrouw daar heilig van overtuigd is. In ieder geval: slim zijn ze.
Haaien: het onderschatte genie van de Noordzee?
Toegegeven, een haai komt niet over als de Einstein van de zee. Maar wetenschappers zijn het er lang niet altijd over eens dat haaien ‘domme jagers’ zijn. Ze onthouden routes, werken stiekem samen en sommige soorten communiceren met lichaamsbewegingen.
- Superieure zintuigen voor prooi-detectie
- Strategische jacht: wachten, lokken, toeslaan
- Leren van fouten — sommige haaien ontwijken na een tijdje vissersboten
- Langdurig geheugen, zelfs na migratie van duizenden kilometers
Op tv zie je vaak de brute kracht, maar in een docu van NPO Docu zag ik onlangs hoe een witpunthaai met vijf soortgenoten juist gecoördineerd op prooi afging. Mijn tante noemt het “haaienschaak”. Misschien een beetje overdreven… maar toch.
Wie wint in 2025?
Dit jaar lijken dolfijnen nog steeds de favoriet in slimme tests — althans volgens de wetenschappelijke kranten. Maar de haai krijgt elk jaar meer aandacht, zeker nu men in Scheveningen haaienpopulaties beter volgt. Wie weet kruipt de haai binnenkort wel richting het podium als “meest onderschatte brein onder water”.
In de chat van een Amsterdamse natuurclub lazen we laatst dat sommige onderzoekers nu AI gebruiken om haaiengedrag te voorspellen. Erg spannend: over vijf jaar kan het beeld weer helemaal anders zijn.
En wat kun je zelf doen?
Zie je een documentaire over haaien of dolfijnen? Knap het op — oordeel niet direct. Of ga eens het gesprek aan aan de keukentafel, want deze discussie komt verrassend vaak terug. En als iemand in je omgeving met sterke meningen strooit (“dolfijnen zijn de slimste!”), vraag dan: volgens wie eigenlijk?
Ben je onlangs in Artis geweest en heb je zelf iets bijzonders gezien? Deel het hieronder — misschien heb jij wel dé case die beide kampen overtuigt. Vergeet niet een leuke foto te maken van je favoriete zeedier — wie weet zie jij straks wél dat ene verborgen talent.
In het kort: dolfijn, haai — beide slimmer dan de meeste mensen denken. Wie werkelijk de slimste is? Geen idee, misschien verandert het morgen weer. Houd je ogen open.
