Iedereen in Nederland kent wel een kasteel. Zelfs als u nooit bij De Haar of Muiderslot bent geweest – u hebt er sowieso langs gefietst of foto’s van gezien. Maar wist u dat er tot diep in de jaren 2000 een geheim rond deze kastelen hing, dat pas recentelijk langzaam naar boven komt drijven? En dan hebben we het niet over verborgen schatten of geheime liefdes… Het is veel alledaagser, en tegelijk schrijnend fascinerend. Waarom moest dit zo lang verborgen blijven?
Wat werd er eigenlijk verzwegen?
Als je dit hoort, is je eerste gedachte misschien iets met oorlog of oude families. Maar nee – het gaat om de kelderverdiepingen van tientallen bekende Nederlandse kastelen. Opvallend weinig mensen weten dat de overheid vanaf de jaren ’50 tot begin 2000’s volledige delen van deze gebouwen heeft afgesloten voor publiek.
Mijn buurman uit Noord-Holland – groot kasteelfan – zei vorige maand: “ja, wij mochten op basisschoolreisje altijd overal komen, behalve beneden!”
Waarom zulke mysterie?
Redenen: angst of gewoon bureaucratie?
- Veiligheid: volgens oude overheidsrapporten waren sommige kelders instabiel, maar recent onderzoek (Universiteit Utrecht, 2022) zegt dat het vooral verzekeringshokjes waren…
- Politieke gevoeligheid: kastelen werden soms gebruikt door overheid en notabelen voor geheime bijeenkomsten in Koude Oorlog-jaren. Tja, wie weet wat daar allemaal besproken is.
- Milieuproblemen: in de jaren ‘80 werden in kelders van twee Utrechtse kastelen gifstoffen aangetroffen — misschien was dat puur pech, maar de overheid hield de boel liever stil.
Ik vind het vreemd dat dit niet breder bekend was. Opnieuw: waarom had de overheid niet eerder open kaart gespeeld? Misschien bang voor ophef, misschien gewoon gemakzucht. Je hoort wel eens in gemeenteraadsvergaderingen: “dat lossen we later wel op.”
De eerste onthulling: hoe kwam het uit?
Mensen keken raar op toen NRC in 2017 een kort artikel plaatste over ‘verboden deuren’ in Nederlandse kastelen. Daarna groeide het gerucht als onkruid: in lokale Facebook-groepen, in cafégesprekken (“Is het bij Doorwerth óók zo?”). Mijn collega uit Brabant, die als gids werkt, vertelde me drie jaar terug dat ze ineens groepjes studenten met zaklampen zag langskomen om te “zoeken naar de geheime kamers.”
- In Amsterdam werd in 2020 eindelijk een kelder opengesteld: de vloer bleek gewoon prima, maar overal lagen verouderde archiefdozen.
- In Limburg hoorde ik van een gids dat er oude kamers zijn met muurschilderingen, die decennia in de vergetelheid waren geraakt.
Waarom maakt dit nu uit? Moet u iets?
Natuurlijk, het klinkt niet als een thriller. Maar ergens voelt het gek dat overheid en erfgoedsinstellingen zo lang zulke saaie — en misschien dure — plekken verborgen hielden. Je vraagt je af: wat ligt er nog meer stof te pakken in al die kelders?
Misschien vinden we straks die verloren portretten terug, of verhalen over dienstmeisjes die nooit het daglicht zagen. Hoewel, ik betwijfel of er echt schatten liggen — maar wie weet. Het mooiste zou zijn als we deze delen wél kunnen bezoeken, met een beetje lokale sfeer erbij. Anders blijven die kamers gewoon een voetnoot in de geschiedenis.
Hoe kunt u zelf verder zoeken?
- Vraag bij uw lokale VVV eens na of het kasteel bij u in de buurt ‘verboden kamers’ heeft.
- Check Facebook-groepen — in ‘Oude Kastelen van Nederland’ wordt vaak wat lokale roddel gedeeld.
- Organiseer een uitje: de meeste kasteleneigenaren reageren verrassend positief op beleefde nieuwsgierigheid, nou ja – soms reageren ze met “geen commentaar”.
En als u ooit zo’n kelder kunt bekijken: stuur eens een foto naar de lokale krant. Misschien brengt u zomaar nog een vergeten hoofdstuk boven water. In ieder geval: deel uw tips in de reacties. Want eerlijk, ik ben benieuwd of iemand van u zo’n kelder al stiekem gezien heeft… In ieder geval — benieuwd wat u vindt van deze oude geheimen. In ons chatgroepje zeggen ze: “ach, als je het niet vraagt, hoor je het nooit.”
Nou ja, zoiets.
