Wist je dat er in Nederland bomen staan die met gemak vier eeuwen oud worden zonder ooit écht ziek te worden? Serieus. Deze groene reuzen trotseren weer, wind, schimmels en zelfs de grillen van de stadsarchitect – en ze staan er gewoon nog. Waarom vindt bijna niemand dat bijzonder? Misschien omdat ze zo gewoon lijken…
Eeuwenoude krachtpatser: de zomereik
Als ik over het platteland fiets – Noord-Brabant, ergens tussen de koeien en kleine asfaltwegen – ontkom je er haast niet aan. Een paar reuzen langs het pad, takken als armen, schors vol littekens. Zomereiken dus. M’n opa zei altijd: “De eik doet niet aan haast.” Hij had gelijk: deze boom kan makkelijk de 400 halen. In het Amsterdamse Bos staat er eentje van ruim 350 jaar oud, en in Overijssel schijn je exemplaren van richting de 500 te vinden (al is dat laatste misschien zo’n kroegverhaal…).
Wat maakt de zomereik zo ongekend “fit”?
Dat zo’n boom niet continu moeite heeft met ziekten, is eigenlijk best bijzonder. Zeker in Nederland, met ons vochtige klimaat. Maar de zomereik is een taaie: dikke bast, nauwelijks vatbaar voor schimmelrot, en blad dat gifstoffen aanmaakt als het wordt aangevallen. Op de universiteit leerde ik dat zelfs de wortels samenwerken met schimmels die juist beschermen tegen indringers. Vaak zie je rondom de boom van die kleine, gele paddenstoelen (misschien kennen jullie ze: eikenboleten) — die blijken dus een soort security-team te zijn voor de wortels.
Niet alles rozengeur: de eikels en hun ‘bijwerkingen’
Toch zijn die oude eiken niet altijd geliefd. Vraag het maar aan je buren in Amsterdam-Zuid — iedere herfst mopperen ze over auto’s vol eikels, gladde stoepen en ronddwalende eikenprocessierupsen. M’n collega uit Arnhem zei laatst nog: “Ik heb liever een linde voor de deur dan nóg een eik, joh.” Ik snap ‘t ergens wel. Zelf vind ik het gekraak van eikels onder voet wel iets geruststellends hebben — typisch herfstgevoel.
Waarom deze boom alles overleeft (en wat wij daarvan kunnen leren)
- De eik investeert in de lange termijn – geen snelle groei, maar duurzame kracht
- Hij werkt samen: natuurlijke bondgenoten zoals mycorrhiza-schimmels helpen hem verdedigen
- Hij biedt onderdak aan honderden soorten – van spechten tot zeldzame paddenstoelen
Vreemd genoeg merk ik zelf – sinds ik meer over deze boom weet – dat ik bijna respect krijg voor elke eik die ik zie. Misschien helpt het als we hem met wat meer aandacht behandelen. Al is het maar omdat zo’n boom generaties Nederlanders heeft meegemaakt. In sommige dorpen markeert een oude eik nog steeds het ‘rechtspraakveld’ of de plek waar buurtfeesten werden gehouden. O, en als je echt wilt weten hoe oud zo’n boom is: je hoeft niet per se te zagen, er zijn speciale booronderzoeken of gewoon lokale archieven (soms stond de boom er al toen Willem van Oranje de steden bezocht — geen grap).
Zou de eik ook in jouw tuin overleven?
Niet in iedere straat past zo’n reus natuurlijk. Maar in een groot park, of bij dorpsranden – waarom niet? Mijn buurman plantte er drie om z’n nieuwe huis voor wat schaduw te geven, nu – járen later – is het de koele ontmoetingsplek van de buurt. Hoewel, misschien heb je gewoon geluk met de grondsoort bij jou in de regio… ik ben geen bomenarts.
Tot slot: kijk deze week eens omhoog
De volgende keer dat je onder een eik doorloopt – misschien op weg naar je werk, of rondje wandelen met de hond – kijk dan eens goed. Misschien staat daar wel een boom die langer leeft dan welk huis, welke auto of welke burgemeester dan ook… en meestal zonder ooit ziek te zijn geweest. Geef toe, daar mag je best even bij stilstaan. En wie weet ontdek je ineens dat je buren óók dat gevoel herkennen – laat vooral een berichtje achter hieronder als je zo’n eik in jouw straat kent. Enfin, de herfst komt eraan, dus: eikels zoeken, foto maken — en doorgaan.
