IJsland staat bekend om bizarre landschappen, gletsjers die ruiken naar zwavel, en hotpots waar je in april nog sneeuw in je haar krijgt. Maar wist je dat sommige plekken hier letterlijk verdwijnen waar je bij staat? Op een regenachtige dinsdag – ergens in februari – las ik een kort berichtje in onze reislustige vriendenchat: “Hebben jullie ooit van de Okjökull-gletsjer gehoord? Die bestaat niet meer.” Echt niemand reageerde direct. Toch zit achter zo’n half vergeten plek een veel groter verhaal.
Waar is die mysterieuze plek eigenlijk?
Even voor de duidelijkheid: we hebben het over de Okjökull-gletsjer, ooit een imposante ijskap in het westen van IJsland. Ooit, want in 2019 verklaarden experts hem officieel dood – te dun, te weinig beweging, gewoonweg geen gletsjer meer. En het frappante is: bijna niemand buiten IJsland merkte dat er zo’n stukje aarde voorgoed verdween.
Wat maakt Okjökull zo bijzonder (en waarom verdwijnen er meer zoals hij)?
Okjökull was niet zomaar een hoop ijs; het was letterlijk onderdeel van het IJslandse landschap waar locals naar hun familiepicknick reden in de zomer. Maar de temperatuur in IJsland (ja, zelfs daar!) is rap gestegen. Smeltende gletsjers klinken cliché – vraag het mijn buurvrouw, zij gelooft er pas sinds ze vorig jaar in Akureyri natte voeten kreeg op een “droge” vlakte.
Wetenschappers, waar ik soms m’n twijfels bij heb als het om paniekscenario’s gaat, lieten tijdens hun onderzoeken zien dat Okjökull in honderd jaar tijd van 15 vierkante kilometer naar niks is gekrompen. En dat is niet gewoon een watervlek op de kaart – het zijn duizenden jaren aan geschiedenis en zelfs lokale cultuur die je ziet verdwijnen. Toch zegt mijn collega: “Ach, het ijs komt elk jaar weer terug.” Misschien. Maar, ondertussen zijn er al meer dan 200 IJslandse gletsjers die op dezelfde manier op hun laatste benen lopen. Geloof je het niet? Google dan maar eens “IJslandse gletsjers verdwenen”.
Een echte grafsteen voor een verdwenen landschap
Wat het helemaal apart maakt: op de plek van de Okjökull-gletsjer staat nu een gedenkplaat. Daarop staat “A letter to the future”: een brief aan toekomstige generaties. Ik heb de tekst een keer gelezen – koud, maar echt even slikken.
En elke keer als ik dat zie, denk ik: stel je voor, straks moeten we in Nederland ook zo’n steen neerzetten in, pakweg, de Achterhoek, waar vroeger nog echte winters waren? Mijn moeder zegt altijd: “Vroeger kon je tenminste op slootjes schaatsen.” Tja, vroeger.
Waarom let eigenlijk niemand op dit verdwijntrucje?
- Het gebeurt letterlijk langzaam voor onze ogen: Niemand staat bij elke vierkante meter smeltend ijs stil. Eerst zie je een plas, dan een stroompje, en dan – poef – geen gletsjer meer.
- Te ver van je bed-show: Tenzij je een wandelvakantie plant rond Reykjavik, heb je van Okjökull nog nooit gehoord.
- Het blijft ‘een ver-van-mijn-bed klimaatverhaal’: Terwijl we ons in Nederland druk maken over de NS-dienstregeling, vergaan er plekken waar onze kinderen straks alleen foto’s van zien.
En wat kun je hier nou mee?
Misschien denk je nu – oké, interessant, maar wat heb ik eraan? Niet gek, want voor veel mensen blijft het een ver-van-mijn-bed-show. Toch kun je zelf best wat doen, of het nou voor je eigen geweten is of omdat de buurvrouw anders toch weer begint over “het klimaatgedram”.
– Plan je volgende reis bewuster (en áls je IJsland bezoekt, ga respectvol om met natuur)
– Deel zo’n verhaal eens in je eigen vrienden-app
– Kijk bij lokale klimaatinitiatieven: mijn collega plantte pas nog bomen met een clubje uit Haarlem – geen slechte dagbesteding
Misschien is het niet dé oplossing. Maar als straks ook de Marker Wadden ineens “verdwijnen”, want wie weet – dan wil je toch niet zeggen dat je het niet hebt zien aankomen?
In het kort: verdwenen gletsjers zijn geen wereldnieuws, maar wie oplet ziet hoe snel het landschap verandert. Misschien niet jouw probleem, maar ooit was alles gewoon… logisch. Nu moeten we telkens opnieuw kiezen. In ieder geval weet je nú wat Okjökull was – en dat kun je weer doorvertellen. En als je iets soortgelijks ooit wilt meemaken: wacht niet te lang. IJs verdwijnt sneller dan je denkt.
Laat vooral weten in de comments: ken jij plekken die ineens verdwenen zijn zonder dat iemand het opmerkte? Altijd benieuwd naar nieuwe verdwijntrucs, ook in Nederland.
