Stel je voor: je loopt in het bos — ergens tussen de Utrechtse Heuvelrug en het Amsterdamse Bos — en ineens besef je dat bomen daar onderling praten. Niet via WhatsApp of TikTok, maar met geuren. Klinkt als sciencefiction? Toch begonnen biologen dat serieus te bewijzen… en ik dacht eerst, nou ja, misschien zijn we gewoon bomen aan het romantiseren. Of zit er meer achter?
Waarom bomen écht communiceren — een kort overzicht
De afgelopen jaren (dus we hebben het niet over iets ouds) kwamen wetenschappers zoals Suzanne Simard met krachtige experimenten: als één boom schade oploopt door bijvoorbeeld rupsen, gaat hij stoffen afgeven waardoor de omgeving “merkt” dat er iets aan de hand is. Mijn buurman, die erg into tuinieren is, zei laatst: “Die beuken bij mij reageren écht als er eentje ziek is.” En hoewel ik niet altijd alles klakkeloos geloof, deze keer begonnen de puzzelstukjes op hun plaats te vallen.
Volgens onderzoek doen bomen dit via VOC’s (Vluchtige Organische Componenten). Kleine moleculen die ze via hun bladeren loslaten: een soort bos-WhatsApp, maar dan via de lucht. Binnen enkele minuten kunnen omliggende bomen hun verdediging verhogen — letterlijk binnen één middag kan een heel bos z’n ‘alarmsysteem’ hebben opgeschaald.
Hoe werkt dat eigenlijk? Drie manieren waarop bomen praten
- Luchtalarm: VOC’s komen vrij en verspreiden zich — soort rooksignaal, maar bedoeld voor soortgenoten. Daardoor kunnen, gek genoeg, bomen ‘ruiken’ dat er gevaar is, nog voordat ze zelf worden aangevallen.
- Ondergronds netwerk: Via schimmels (mijn collega noemt het altijd de ‘Wood Wide Web’ — zo flauw, maar het klopt wel) delen bomen suikers, signalen én soms zelfs waarschuwingen.
- Kleine trillingen: Minder bekend, maar in Wageningen vertelde een professor dat wortels ook trillingen kunnen doorgeven — een soort Morsecode, alleen veel langzamer.
Waarom is dit in Nederland zo’n relevant onderwerp?
Nou, als je net als ik wekelijks door het Vondelpark of de Veluwe fietst, valt het je misschien op dat bossen steeds kwetsbaarder lijken: droogtes, plagen, ongekende stormen. Vorige maand bespraken we het zelfs in onze buurtapp — hoe bomen ziek werden, maar de rest in de laan redelijk oké bleef. Toeval? Of zitten die bomen met elkaar in de groepschat en delen ze gewoon tips?
Het idee dat onze Hollandse eiken en beuken op hun eigen manier “samenwerken”, maakt — vind ik dan — het bos alleen maar magischer. En het benadrukt ook dat wanneer je één boom omhakt (echt, zag laatst hoe een bouwbedrijf bij Sloterdijk tekeer ging), dat effect veel verder kan reiken dan je zou willen.
Kan je als mens hier iets mee?
- Meer diversiteit planten in je tuin of straat zorgt ervoor dat het “communicatienetwerk” sterker wordt. Mijn moeder zegt altijd: variatie in planten helpt echt — misschien is het uit ervaring.
- Niet alles rigoureus snoeien. Laat wat boomstronken en schimmels liggen — dat werkt als dataverbinding voor het ondergrondse netwerk.
- Let op de collectieve gezondheid. Net als bij een WhatsAppgroep: als iemand niet reageert, valt dat op. Zo ook bij bomen — zie je veel bladverlies in een rij bomen, kijk dan vooral naar het totaalplaatje.
In de praktijk? Misschien red je zo het groen voor je kinderen, of zorg je — een beetje zonder het te weten — voor een stillere, koelere wijk.
Is er nog iets onbekend?
Zeker weten. De wetenschap staat pas aan het begin. Of het allemaal precies zo werkt als nu wordt gedacht — daarover verschillen meningen (en wetenschappers zijn soms koppiger dan bomen, als je het mij vraagt). Maar één ding is wel duidelijk: bossen zijn veel minder “stil” dan vroeger werd gedacht. En wie goed kijkt — of ruikt — merkt dat misschien wel elke keer als je op de fiets langs een rij platanen snelt.
In ieder geval: volgende keer als je onder een oude eik staat, besef dan dat hij waarschijnlijk meer hoort, ziet en “praat” dan je ooit dacht. In ieder geval… zo komt het op mij over — al kan ik het mis hebben.
Laat gerust in de reacties weten of jouw buurtbomen zich ook zo verdacht “verdacht gedragen”. Of tip je buren. In het bos is niemand écht alleen — zelfs niet als je stil bent.
