Op een druilerige dinsdag in februari — je kent het wel, alles grauw, koffie koud — scrolde ik door wat archeologisch nieuws. En toen viel ik zowat van m’n stoel. In Zweden is namelijk een Vikinggraf gevonden waarin niet één, maar twee vrouwen lagen begraven. Volledig bewapend. Helm, zwaard, en nog wat sieraden die je normaal gesproken als typisch “mannelijk” zou bestempelen. Hoe zit dat precies? Waren Vikingen misschien veel vrouwelijker dan we in de geschiedenisboeken leren?
De vondst in Birka die alles op z’n kop zet
Je hebt vast wel eens gehoord over de beroemde Vikingstad Birka — als je uit het noorden komt, misschien ooit zelfs bezocht (ik nog niet, maar staat wel op m’n lijstje). In 2017 werd daar een graf ontdekt met alles erop en eraan: wapens, een compleet paardentuig en het skelet van een tot nu toe als ‘hooggeplaatste krijger’ omschreven persoon.
Wat bleek na wel drie verschillende DNA-analyses? Niet één grammetje Y-chromosoom. Gewoon, biologisch vrouw. En niet zomaar één: in hetzelfde graf nog een tweede vrouw, ook bewapend tot de tanden. Mijn collega uit Utrecht zei: “ik dacht altijd dat die Vikingvrouw uit de series overdreven was — blijkbaar niet!”
Fabels en feitjes: wat vertelt het onderzoek echt?
Heel eerlijk: ik dacht ook altijd dat de vrouwelijke Vikingen voornamelijk op het erf stonden te koken of kinderen te leren spinnen. Maar die Birka-vondst schudt aan heel wat vastgeroeste beelden. Overigens — mama riep vroeger al dat geschiedenisboeken niet alles vertellen, “de echte verhalen zijn toch anders”, zei ze. En misschien had ze gewoon gelijk.
- DNA-onderzoek: Drie verschillende labs kwamen tot dezelfde conclusie. Niet eens een klein beetje twijfel.
- Uitrusting: Twee zwaarden, bijlen, pijl-en-boog — alles waar je Game of Thrones mee zou kunnen inspelen.
- Herziening van het beeld: Steeds meer musea, ook in Nederland (denk aan het Rijksmuseum van Oudheden), passen hun tentoonstellingen aan.
“Shieldmaidens” en de kracht van verhalen
Niet alleen in grafvondsten, maar ook in verhalen uit IJsland en Noorwegen duiken krachtige Vikingvrouwen op, met namen als Lagertha of Freydís. Of ze echt bestonden? Dat blijft een beetje grijs gebied — mijn buurvrouw uit Groningen zegt gewoon “als er rook is, is er vuur”.
Het opvallende, vind ik zelf, is hoe lang het oude beeld standhield. Zelfs vorige maand nog hoorde ik op school bij mijn dochter dat “alleen mannen vochten bij de Vikingen”. Tijden veranderen, maar soms heel traag…
Wat betekent dit nou voor ons?
Goed, waarom zou het ons boeien wie er duizend jaar geleden een zwaard vasthield? Kijk om je heen — discussies over diversiteit zijn minstens zo actueel als de koffieautomaat praatjes. Dit soort vondsten laten zien dat buitenbeentjes, vrouwen in mannenberoepen, of mensen die net even anders denken, allang bij onze cultuur horen. Misschien is het tijd dat we onze eigen vooroordelen eens onder de loep nemen.
Overigens — in de groepsapp van m’n werk was dit vorige week hét gespreksonderwerp. “Dus, als je dochter d’r haar blauw wil verven, wie weet — misschien zit er wel een vikingkrijger in haar familie.”
Hoe ontdek je meer over de echte Vikingen?
- Ga langs bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden — ze hebben regelmatig vikingtentoonstellingen.
- Bekijk de documentaire “Viking Warrior Women” op Netflix — beetje Amerikaans, oké, maar toch veel details.
- Als je het echt goed wil snappen: lees de nieuwste publicaties, bijvoorbeeld van archeoloog Charlotte Hedenstierna-Jonson.
- En waarom niet zelf een keer op reis naar Birka? Voor ons Nederlanders bijna om de hoek — in Scandi-sense tenminste.
Tot slot — hoe kijk jij naar de Vikingen?
Eigenlijk fascineert het me hoe oude opvattingen langzaam verschuiven. Misschien veranderen onze ideeën over Vikingen opnieuw — of over helemaal andere onderwerpen, wie weet. Benieuwd hoe jullie hierover denken, of je (overgroot)oma al verhalen vertelt over sterke vrouwen in de familie? Deel het hieronder, of stuur me een berichtje. Want, tja, perfect afgerond krijg je deze historie toch nooit. In ieder geval niet als het over Vikingen gaat. Nou, tot zover…
