De situatie van Nicolás Maduro en zijn strategie
Naar het oog lijkt de Venezolaanse leider Nicolás Maduro wanhopig te zijn, maar zijn tactiek van loyaliteit behouden in ruil voor harde straffen lijkt moeilijk te doorbreken. Tijdens een civiel-militair evenement in Caracas hield Maduro een zwaard vast dat zogenaamd toebehoorde aan de onafhankelijkheidssymbool Simón Bolívar. Op dat moment toonde hij zich als eenleider die zich sterk positioneert, zelfs te midden van internationale spanningen.
In dezelfde periode maakten parachutisten zich klaar om op te treden tijdens de Industriële Luchtvaartbeurs op de Libertador Luchthaven in Maracay, een presentatie die vaak wordt gebruikt om nationale trots en militaire kracht uit te dragen. Maduro sprak ook tijdens verschillende evenementen daarover, waarbij hij het belang van eenheid en vastberadenheid benadrukte.
De verbondenheid tussen loyaliteit en onderdrukking
Een van de centrale kenmerken van Maduro’s regime is de strategie van ‘loyaliteit versus straf’. Volgens Ronal Rodríguez, een onderzoeker verbonden aan de Universiteit van Rosario in Colombia, wordt de politieke beweging, ook wel bekend als Chavismo, gekenmerkt door een opmerkelijk vermogen tot samenhang. Dit wordt vooral zichtbaar onder externe druk, waarbij de partij zich verenigt en zichzelf verdedigt.
Onderliggende deze strategie liggen netwerken van corruptie, die door Chávez en Maduro zijn versterkt. Deze netwerken geven loyale functionarissen toestemming om zich te verrijken, vaak ten koste van het algemeen belang. Het regime maakt gebruik van gevangenisstraf en marteling als straf, vooral voor militaire verdachten. Deze tactiek helpt Maduro om de controle over het leger te behouden, dat in ruil daarvoor betrokken is bij de smokkel van drugs, olie en andere goederen, en dat in barrakken blijft waar het coup-geweld wordt voorkomen.
De rol van het leger en steun voor Maduro
De politieke oppositie, onder leiding van de Nobelprijswinnares María Corina Machado, rekende op de steun van het leger om Maduro te verdrijven, vooral nadat uit betrouwbare bronnen bleek dat Maduro de presidentsverkiezing van 2024 zou hebben verloren. Toch bleven topmilitairen, waaronder minister van Defensie Vladimir Padrino López, trouw aan Maduro, evenzeer als tijdens de revolte in 2019, toen een deel van het leger zich tegen de oppositie keerde.
De Verenigde Staten onder leiding van toenmalig president Donald Trump hebben de druk op Maduro verder opgevoerd, onder meer door de beloning voor informatie over zijn arrestatie op narcoterrorismebeschuldigingen te verdubbelen tot 50 miljoen dollar. In 2020 werd Maduro door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken aangewezen als leider van het Cartel de los Soles, dat als terroristische organisatie wordt beschouwd. Maduro ontkent de beschuldigingen.
Amerikaanse militaire acties en Venezuela’s reactie
Begin september startte de Amerikaanse strijdkrachten met het uitschakelen van maritieme transporten die verdacht werden drugs te vervoeren, wat tot meer dan 80 doden leidde. Veel waarnemers denken dat deze militaire operaties bedoeld zijn om de greep van het Chavisme op de macht te beëindigen. De oppositie herhaalde intussen haar belofte Maduro uit het zadel te willen stukken.
Uitgerekend twee weken na de eerste aanslag op een boot werd Maduro’s loyaliteit op de proef gesteld toen een van zijn piloten een VS-verzoek om samen te werken met een plan om de Venezolaanse leider in hechtenis te nemen, afwees. Dit soort gebeurtenissen wordt door Maduro’s aanhangers geïnterpreteerd als bewijs dat zij zich onderscheiden van traitors en dat hun algehele loyaliteit onwankelbaar blijft.
Nationaal massale steun en symbolische gebaren
In Caracas marcheerden aanhangers van de partij van Maduro op dinsdag, onder het mom van het uitdragen van de ‘anti-imperialistische geest’ van het chavisme. Tijdens de demonstratie hief Maduro een saffierzwaard op dat ooit toebehoorde aan Bolívar. Hij riep op tot verdediging van vrede en vrijheid, wat volgens analisten een poging was om de eenheid binnen het regime te versterken en verdeeldheid te voorkomen.
De perceptie van een eenheidsdrang
Volgens Susan Shirk, verbonden aan de Universiteit van Californië, San Diego, hechten autoritaire leiders grote waarde aan het tonen van loyaliteit via openbare displays. Dit is bedoeld om interne verdeeldheid tegen te gaan en de stabiliteit van het regime te behouden. Professor Shirk stelt dat dergelijke demonstraties een minimale verdeeldheid proberen te voorkomen en de schijn van eenheid te behouden.
Verschuivende kansen en de toekomst
Volgens experts zoals David Smilde, die Venezuela al meer dan dertig jaar bestudeert, zullen militaire show’s geen regimewisseling veroorzaken. Hij benadrukt dat de Venezolaanse militairen niet geneigd zijn om de Amerikaanse overheid te vertrouwen, vooral wanneer zij wordt afgeschilderd als een drugskartel. De steun voor Maduro, gebaseerd op lang bestaande loyaliteit en mensenconnecties, blijft daarmee hardnekkig.
Maduro’s presidentschap wordt gekenmerkt door een diepgaande crisis die leidt tot armoede en massale migratie. Ondanks de toenemende internationale druk handhaaft Maduro zijn invloedssfeer door massabijeenkomsten en symbolische handelingen. Tegenstanders blijven aandringen op verandering, maar de theorieën over regimewissel op basis van geweld blijven onrealistisch in de ogen van meerdere analisten.
Zodoende blijft de stabiliteit van Maduro’s regime afhankelijk van interne loyaliteit, ondanks de aanhoudende externe druk, en wordt de toekomst van Venezuela bepaald door de voortdurende strijd tussen militaire, politieke en maatschappelijke krachten.
