Inleiding tot de renteverhoging
Op vrijdag heeft de Bank van Japan de belangrijkste beleidsrente verhoogd tot het hoogste niveau in drie decennia, met als doel de inflatie te beteugelen. Ondanks de brede verwachting van deze maatregel, reageerden de financiële markten kalm op de verandering.
Details van de renteverhoging
De rente werd met 0,25 percentagepunt verhoogd, waardoor de benchmark korte rente van de BOJ op 0,75% kwam te liggen. Dit is het hoogste niveau sinds september 1995. Deze verhoging zal de kosten voor hypotheken en andere leningen verhogen, maar ook de rendementen op spaardeposito’s doen toenemen.
Volgens de gouverneur Kazuo Ueda van de BOJ is het zeer waarschijnlijk dat lonen en prijzen voortzetten met een gematigde stijging. “De risico’s voor de economie zijn afgenomen, maar we moeten alert blijven,” aldus Ueda.
Context van de inflatie en monetaire beleidsvoering
De inflatie bleef lange tijd onder de doelstelling van ongeveer 2%, maar was in november 3%, exclusief volatiele verse voedingskosten. Hoewel 0,75% relatief laag is, is het een significante stijging, vooral considering dat de rente jarenlang dicht bij nul bleef in een poging de economie uit een deflatoire periode te halen.
In tegenstelling tot andere centrale banken zoals de Amerikaanse Federal Reserve, die recent de rente heeft verhoogd om het stijgende inflatiecijfer te beteugelen en daarna te verlagen ter ondersteuning van de economische groei, heeft de BOJ haar rente pas in 2024 voor het eerst in 17 jaar verhoogd.
De Japanse economie en rentebeleid
De Japanse economie kromp in het laatste kwartaal met 2,3% op jaarbasis, maar verbeteringen in zakelijke sentimenten en prijsdrukken hebben de BOJ ertoe gebracht haar beleid aan te passen. Sinds de zeepbel in de jaren negentig heeft de centrale bank de leenrentes laag gehouden om investeringen te stimuleren en de enorme staatsschuld, die bijna driemaal de omvang van de economie bedraagt, te beheren.
Begin 2013 introduceerde de BOJ een uitgebreide beleidsmaatregel waarbij onder meer de rente werd verlaagd en staatsobligaties werden gekocht, wat bekend werd als een “grote bazooka” van monetaire versoepeling. Tijdens de COVID-19-pandemie stond de basisrente op -0,1%, maar sinds 2024 wordt deze geleidelijk verhoogd.
De zwakkere yen en inflatie
De Japanse yen is ten opzichte van de Amerikaanse dollar en andere grote valuta’s verzwakt, waardoor importkosten voor voedsel, brandstof en andere goederen toenemen. Daarnaast heeft de interesse in in dollar genoteerde aandelen en de AI-boom geld uit de yen gehaald en in dollars geïnvesteerd.
De zwakkere yen heeft geleid tot hogere inflatie, terwijl lonen niet in gelijke mate stijgen, wat huishoudbudgetten onder druk zet. De hogere rentes worden verwacht de yen verder te versterken, omdat de BOJ aangeeft door te willen gaan met rentestijgingen.
De marktreactie en potentieel risico
De geplande renteverhoging werd vooraf door de Japanse media bekendgemaakt, waardoor beleggers tijd hadden zich aan te passen. De yen daalde aanvankelijk na de bekendmaking, terwijl de dollar steeg tot 157 yen, bijna het dubbele van 2012 en dicht bij de hoogste niveaus van dit jaar.
Kleine veranderingen in de rente kunnen echter grote gevolgen hebben voor investeringsstrategieën zoals de “carry trade”, waarbij geld goedkoop wordt geleend in yen en vervolgens wordt geïnvesteerd in hoger renderende activa. Dergelijke straten kunnen bij neerwaartse bewegingen snel verlies leiden.
Verder kunnen hogere rentevoeten de vraag naar andere activa, waaronder cryptocurrencies, verminderen. Vorige week daalde de prijs van bitcoin onder $86.000, terwijl het begin oktober recordhoogten nabij $125.000 bereikte. Vrijdagochtend werd bitcoin rond de $88.000 verhandeld.
Risico’s voor Japan
De timing en omvang van renteverhogingen vormen een grote uitdaging voor centrale banken, vanwege de vertragingstijd voordat deze beleidswijzigingen doorwerken in de echte economie en de markten. Net als de Federal Reserve moet de BOJ balanceren tussen het stimuleren van economische activiteit en het onder controle houden van de inflatie.
De BOJ hield de rente aanvankelijk laag vanwege onzekerheden over de impact van Amerikaanse tarieven op Japanse exporteurs. Toen de inflatie ongeveer 3% bereikte, bleef de reële rente negatief, wat aangeeft dat de economie nog steeds steun nodig heeft.
