De rol van België binnen de Europese Unie
Al decennia lang staat België centraal in de Europese Unie. Hier bevinden zich de hoofdzetels van de belangrijkste instellingen van de 27 landen tellende unie, evenals die van de NAVO. In de Belgische hoofdstad, Brussel, komen de EU-leiders minstens vier keer per jaar bijeen om belangrijke kwesties te bespreken. Ondanks de symbolische en strategische positie, bevinden zich de recente politieke spanningen rond het financieren van Oekraïne binnen een breder ecosysteem van nationale belangen en Europese solidariteit.
De huidige controverse over financiële steun aan Oekraïne
Tijdens de EU-top op donderdag stonden België en haar premier centraal in een politiek conflict dat mogelijk jaren lang gevolgen kan hebben voor het handelsblok. Het verschil draait om het gebruik van bevroren Russische activa om de militaire en economische ondersteuning voor Oekraïne te financieren voor de komende twee jaar. Het merendeel van dat geld, ongeveer 193 miljard euro (tegen september), ligt vast bij Euroclear, een Brussels-gevestigde financiële clearingdienst. België vreest dat Rusland mogelijk zal terugstoten via juridische stappen of andere methoden, wat de spanningen verder opvoert.
De standpunten van de Belgische overheid
Premier Bart De Wever, die oorspronkelijk doel had België te ontbinden en meer autonomie wenste voor de Vlaamse regio, pleit voor een meer verenigde Europese aanpak. Tijdens een speech aan Belgische wetgevers stelde hij dat het plan voor reparatieleningen het risico op Russische represailles aanzienlijk vergroot. Volgens hem is het onacceptabel dat dit risico alleen België treft. “Als wij springen, springen we samen”, aldus De Wever.
Het geld, dat opgesloten ligt bij Euroclear, vertegenwoordigt bijna een derde van het bruto binnenlands product van België en de schuldenlast blijft kritiek op het land. Gedurende maanden probeerde De Wever zijn vijfpartijencoalitie tot overeenstemming over een begroting te brengen. Pas recent kwamen deze complexe onderhandelingen tot een einde, wat het moeilijk maakt om goedkeuring te krijgen voor een lening aan Oekraïne die de Belgische financiën zou kunnen belasten.
Repressies en veiligheidszorgen
Tijdens de uitwerking van het plan voor de reparatieleningen benadrukte de Belgische regering herhaaldelijk haar kwetsbaarheid voor Russische vergeldingsmaatregelen. Na het debat in oktober meldde de Belgische minister van defensie, Theo Francken, dat een reeks incidenten met drones op Belgische luchthavens en militaire bases mogelijk op spionage gericht waren, bedoeld om de nationale stabiliteit te ondermijnen. De betrokkenen werden niet geïdentificeerd en de situatie bleef onduidelijk.
Voordat de EU-top begon, onderstreepten Belgische functionarissen dat de Russische Centrale Bank Euroclear had aangeklaagd voor meer geld dan de clearingdienst daadwerkelijk in bezit heeft. Er werd gewaarschuwd dat meer claims te verwachten zijn.
Internationale en Europese reacties
Sommige lidstaten geloven dat De Wever te uitgesproken was in zijn afwijzing van de lening en zich daarmee in een lastige positie heeft gemanoeuvreerd, waar hij mogelijk schade zal oplopen zonder dat hij die zelf kan voorkomen. Oekraïens president Volodymyr Zelenskyy verklaarde dat hij de zorgen van De Wever begrijpt, maar dat de risico’s van Oekraïne groter zijn. Volgens Zelenskyy heeft Oekraïne recht op de fondsen, omdat Rusland hun land blijft vernietigen.
Hoewel België standvastig blijft, rijst de vraag of andere EU-partners zonder België verder willen gaan. Oekraïne heeft begin volgend jaar de financiering nodig en er is consensus dat de EU snel een oplossing moet vinden. Minstens negen landen zouden bezwaar moeten maken om de steun te blokkeren, maar tot nu toe lijkt er geen communautair veto te ontstaan.
De impact op de Europese besluitvorming
Het negeren van België, vooral omdat het een van de oprichtende leden is, zou de besluitvorming binnen de EU ondermijnen. Het vormen van grote meerderheden kan moeilijker worden en andere landen zouden zich mogelijk vaker in het veto-recht beschermen. Duitse kanselier Friedrich Merz waarschuwde dat het falen van de steun voor de lening de werking van de Europese Unie langdurig kan schaden. De vraag voor De Wever is of de kosten die België mogelijk zal lijden op juridisch en financieel gebied opwegen tegen het verlies aan geloofwaardigheid bij Europese partners en Oekraïne.
De voorzitter van de EU-Raad, António Costa, heeft beloofd dat de leiders doorgaan met onderhandelen totdat er een akkoord over de financiering is bereikt, zelfs als dat dagen kan duren. Het lijkt erop dat De Wever wellicht die consensus voor zondag, zijn 55e verjaardag, kan bereiken.
