Wist je dat bijen letterlijk ‘praten’ door te dansen? Op het eerste gezicht klinkt het misschien als een sappige anekdote uit een natuurboek, maar het is wetenschappelijk bewezen. Zelfs m’n buurvrouw — amateur-imker, trouwens — raakt niet uitgepraat over wat er afspeelt in zo’n kleine korf. En eerlijk: hoe meer je erin duikt, hoe meer vragen je krijgt. Hoe werkt die taal eigenlijk? En, belangrijker nog: wat kun je ervan leren voor je dagelijkse leven? In dit stuk deel ik m’n bevindingen (en ja, soms wat twijfel…) over bijendans — met nuchtere uitleg & een paar verrassende weetjes.
Waarom bijen dansen: veel meer dan een leuke show
Bijendans klinkt vooral vrolijk, maar het is pure noodzaak. Stel je voor: het is hoogzomer, de bloemen staan in bloei rondom Utrecht en een veld vol klaprozen lonkt. Maar hoe moet één bij haar vriendinnen uitleggen waar die jackpot te vinden is? Precies — met beweging, want praten zit er niet in.
Eigenlijk zijn er twee hoofdtypen dans:
- Rondedans: Deze laat zien dat voedsel dichtbij is (minder dan 100 meter). Een simpele, cirkelvormige beweging.
- Kwispeldans (of ‘waggle dance’ voor de internationals): Zo geeft de bij aan waar bloemen verderop staan. Ze loopt in een 8-vorm en kwispelt met haar achterlijf, en de richting van haar dans verklapt de locatie ten opzichte van de zon.
Toen ik dit hoorde van m’n collega — die biologieleraar is — moest ik toch checken of hij geen broodje aap verkocht. Maar zelfs universiteiten in Nederland doen hier serieus onderzoek naar, dus het is geen fabeltje. Het boeiende is hoeveel details er in zo’n kleine beweging passen: zelfs de duur van het ‘waggelen’ zegt iets over de afstand tot het voer. Kortom: een ouderwetse GPS, alleen dan voor bijen.
Hoe werkt zo’n dans concreet? Praktijkvoorbeeld uit een Nederlandse bijenkast
Vorige maand stond ik toevallig in de botanische tuin van Amsterdam toen een imker daar een demonstratie gaf. En dus zag ik het live — een bij kroop over de raten, draaide in 8-tjes en andere bijen volgden gespannen elke stap. Je zag letterlijk dat ze info doorgeven. De richting van de ‘kwispel’ tegenover de zon — dat is gewoon hardcore navigatie.
- Tijdsduur kwispelen: hoe langer, hoe verder weg de bloemen
- Hoek ten opzichte van de zon: zo weten anderen precies de vliegroute
- Geluid en geur: niet iedere dans is hetzelfde — soms laten ze ook geuren achter voor extra duidelijkheid
Niet iedereen gelooft meteen dat het zo simpel werkt. De mama van een vriend van me (al 30 jaar imker in Groningen) zegt altijd: “Soms lijken ze wat eigenwijs.” Misschien werkt deze dans niet bij elke bij — er blijven nog raadsels over, en onderzoekers zijn daar eerlijk over. Maar het systeem, dat staat vast.
Wat kunnen wij leren van deze bijentalk?
Dus — wat moeten we hier nu als volwassenen mee? Eigenlijk is het briljant: bijen vertrouwen op simpele, maar duidelijke signalen. Geen appjes, geen spraakverwarring, gewoon fysieke communicatie. In ons drukke leven (de mailbox puilt uit, groepsapps ontploffen) is zo’n helderheid bijna revolutionair. Misschien moeten we wat vaker ‘waggelen’ — oftewel duidelijkheid geven — als we echt iets belangrijks willen delen.
En dan nog iets: heel ons ecosysteem is afhankelijk van deze communicatie. Geen dans, geen voedingsrijke honing, geen bestuiving van planten van Zaandam tot Maastricht. Dat besef komt pas als je het echt van dichtbij hebt gezien.
Handige bijenweetjes om te delen in het volgende gesprek
- Bijen zijn één van de weinige dieren die navigeren met zonlicht én geur
- In één seizoen delen duizenden werkbijen dagelijks dansberichten aan elkaar
- Stadsimkers in Den Haag merken: zelfs in kleine stadstuinen gaat deze dans gewoon door
Inmiddels zie ik bijen nooit meer als simpel vliegend gespuis. Ik weet: onder elk wiebelend achterlijf kan zo’n geheime boodschap schuilgaan. Misschien wordt de dans van vandaag pas volgende week begrepen — bijen nemen de tijd. In het algemeen: als je nog eens bij een korf staat, kijk dan goed. Wie weet wat ze je proberen te vertellen.
Heb jij dit ooit van dichtbij gezien? Deel je verhaal hieronder — of stuur het door aan die ene kennis die altijd zegt dat dieren ‘gewoon doen wat ze doen’… In ieder geval: er zit meer achter dan je denkt. Nou ja, zo zie ik het tenminste.
