Dacht je altijd dat mensen in de prehistorie massaal op hun dertigste het tijdelijke met het eeuwige verwisselden? Dat dacht ik ook — tot ik vorige maand een gesprek had met een archeoloog bij het Allard Pierson Museum. Zijn verhaal zette alles op z’n kop. Recent onderzoek laat namelijk iets heel anders zien. Sommige Grieken en Romeinen kwamen verrassend goed oud uit de strijd — en daar zit een boeiende reden achter, waar wij misschien nu nog wat van kunnen leren.
Niet iedereen viel om bij 35: de cijfers op een rij
Het gemiddelde klinkt dramatisch: 30, 35 of 40 jaar oud was lang hét getal dat je op school te horen kreeg. Maar dat getal zegt minder dan je denkt. In werkelijkheid lag de kindersterfte in bijvoorbeeld het Oude Rome gruwelijk hoog — kinderen gingen vaker dood dan ze de basisschool (nou ja, de equivalent daarvan) haalden. Maar wie eenmaal de volwassenheid haalde, had ineens best een goede kans om vijftig, zestig of zelfs ouder te worden.
- Gemiddelde ouderdom zakt spectaculair door hoge sterfte bij baby’s en peuters
- Volwassenen die ‘de start’ overleefden, maakten soms een respectabele ouwe dag mee
- In Nederlandse bodem zijn skeletten gevonden van Romeinse vrouwen van boven de 60 — mijn moeder was verbaasd toen ze dit hoorde
Wat is het geheim? Hint: het draait om schaarste en gemeenschap
Als je kijkt naar de botten uit archeologische opgravingen (beetje macaber, ik weet het), zie je een patroon. Overlevenden hadden meestal een sterke familieband én toegang tot fatsoenlijk eten. Mijn buurman — die zich bezighoudt met moestuinieren — beweert zelfs dat de Romeinen gezonder aten dan menig student vandaag. Dat durf ik niet te garanderen, maar één ding is duidelijk: wie leefde in een goed georganiseerde gemeenschap, met genoeg brood, pulsen, groente (en af en toe een visje uit de lokale Maas of het IJ), had gewoon meer kans.
- Eten was simpel maar voedzaam — geen ultrabewerkt spul zoals nu
- Minder suiker, meer beweging, meer buitenlucht (en ja, waarschijnlijk minder stress door Instagram)
- Familie en buren zorgden écht voor elkaar, zeker in tijden van ziekte
Ziekte, pech of gewoon geluk?
Het blijft natuurlijk een loterij. Cholera, pest, een gebroken been — zulke dingen konden je snel de das omdoen, ondanks al dat bewegen en gezonde eten. Maar toch lijkt het erop dat je met een goed netwerk, een beetje kennis van geneeskrachtige kruiden (johannesbrood, brandnetelthee — misschien herken je die van je oma?) en wat geluk, een aardige kans had om een respectabele leeftijd te halen. Soms ging het mis (tja, gisteren hoorde ik in de groepsapp nog hoe een collega met een griepje drie weken plat lag — tijden veranderen blijkbaar niet heel snel). Maar soms, dat zie je vandaag nog in skeletresten, werd iemand gewoon grijs met een rits kleinkinderen.
Heeft het ons nu nog iets te zeggen?
Volgens mij wel. Kijk om je heen: hoe vaak zie je tegenwoordig nog een buurtfeest, of samen appelmoes maken met buren? Tijdens de lockdown besefte ik ineens hoe belangrijk die gemeenschapszin is. Oud worden is geen solo-project — vroeger niet, en nu ook niet. Misschien moeten we wat vaker samen eten, minder stressen over de nieuwste foodtrends en juist meer genieten van het simpele leven (alhoewel ik niet meteen m’n smartphone ga inleveren hoor…).
Slot: wat als we wat vaker naar het verleden kijken?
Uiteindelijk leer je van archeologen niet alleen over oude botten en grafveldjes, maar ook over wat nu werkt: eenvoud, verbondenheid en geluk zijn tijdloos. En hoewel niet alles uit het verleden perfect was — niemand wil terug naar het leven zonder tandarts, laten we eerlijk zijn — kunnen we er verrassend veel uit oppikken. Wat denk jij: zou je het redden in zo’n gemeenschap, of toch liever onze tijd? Deel het gerust — ik ben benieuwd naar meningen uit Breda tot Groningen.
