Iedereen kent het wel: je zit gewoon in de trein van Utrecht naar Amsterdam — en ineens begin je te gapen. Niet één keer, maar drie, vier keer achter elkaar. Terwijl je vannacht gewoon acht uur hebt geslapen, koffie op tafel, het weer is prima… Wat is dat toch met gapen? Als je denkt dat het alleen met moeheid te maken heeft, dan zit je er misschien naast. Onlangs zei m’n collega nog: “Gapen is m’n geheime superkracht, ik voel me daarna altijd scherper.” Gek, toch? Of misschien is er iets meer aan de hand.
Waaróm gaap je eigenlijk?
Volgens recente onderzoeken (en nee, niet alleen die uit Amerika) kan gapen verbonden zijn aan veel meer dan slaperigheid. Gapen wordt bijvoorbeeld ook getriggerd als je je verveelt, spanning ervaart — of zelfs als je alleen maar iemand anders ziet gapen. In ons kantoor hebben we een soort domino-effect: als één iemand begint, volg je vanzelf. Het schijnt dat je hersenen dan een soort reset krijgen, een fris gevoel van alertheid.
Maar eerlijk is eerlijk, er zijn nog steeds best wat wetenschappelijke discussies over de exacte functie van gapen. De ene studie zegt dat het helpt om de temperatuur van de hersenen te reguleren (serieus — als je hersenen oververhit raken, kun je minder scherp denken). Anderen claimen dat het te maken heeft met het ‘in sync’ brengen van groepen mensen, zodat je samen op dezelfde golflengte blijft. De waarheid? Misschien een beetje van alles.
Kan veel gapen iets zeggen over je brein?
Een vriend van me, die bij het UMC Groningen werkt, vertelde laatst dat langdurig veel gapen soms kan wijzen op iets medisch. Denk aan slaapstoornissen zoals apneu, stress of zelfs neurologische problemen. Geen reden om nu ineens te stressen als je drie keer per dag gaapt — maar als je merkt dat je non-stop gaapt, ook overdag, bespreek het gewoon eens met je huisarts.
In de meeste gevallen is veel gapen juist een subtiel signaal van je hersenen: “We hebben frisse lucht nodig”, of “Het is tijd om even te pauzeren.” Slim eigenlijk. Recent nog las ik in een artikel van Radboudumc dat gapen een ingebouwd alarmsysteem is om jezelf wakker en gefocust te houden als je dreigt af te dwalen. Elk brein regelt het een beetje anders. Hoe dat bij jou zit? Dat is soms gewoon uitproberen.
Wat kun je doen als je vaak moet gapen?
- Even naar buiten voor frisse lucht — klinkt suf, werkt altijd, vraag het maar aan mijn oma.
- Meer bewegen overdag, ook al is het alleen maar de trap op en neer naar de derde verdieping bij AH.
- Probeer wat mindfulness-oefeningen, al werken ze niet altijd (bij mij ook lang niet altijd, hoewel… soms wél na de lunch).
- Let op je cafeïne: te veel koffie maakt je juist slomer. M’n buurman zweert bij gemberthee, ik ben daar nog niet helemaal aan toe.
- Vermijd schermen vlak voor je naar bed gaat — maar ja, wie lukt dat echt?
Wat je vooral niet moet doen? Jezelf schamen of denken dat er iets mis is. In sommige culturen is gapen zelfs sociaal acceptabel — alleen niet midden in een sollicitatiegesprek misschien, maar verder… Het hoort er gewoon bij, als regenbuien in mei.
Sociale impact en herkenbare situaties
Gapen werkt aanstekelijk, daar ben ik van overtuigd. Vorige week nog — tijdens een Zoom-meeting met m’n team uit Rotterdam, begon iemand te gapen, en vijf seconden later volgde de rest. In ons groepschat werd meteen grapjes gemaakt over “team-synchronisatie”. Misschien is dat wel het belangrijkste signaal: je brein en lichaam geven even aan dat ze een pauze willen. Niet erg, gewoon even meedoen.
Sommigen zeggen dat als je vaak gaapt, je juist een creatief brein hebt. Of dat waar is? geen idee — maar het klinkt wel goed. Uiteindelijk: luisteren naar je lichaam helpt altijd. Soms zijn die kleine signalen, zoals gapen, precies wat je nodig hebt om de dag door te komen.
In het kort…
Vaak gapen? Geef er eens aan toe, het is waarschijnlijk een slimme manier van je brein om weer scherp te worden. En mocht het echt te vaak gebeuren, of voel je je constant moe: check het gewoon even bij een professional. Maar meestal is het gewoon — tja, menselijk. Dus ga gerust door, de hele NS-kantine doet het ook.
Herken je jezelf hier in? Of heb je zelf nog rare gapen-trucs? Zet ze gerust in de reacties — ik ben benieuwd wat er uit komt, misschien leer ik nog wat nieuws…
