Op een regenachtige dinsdagochtend las ik een kort artikel over de verdwenen stad Cahokia — had eerlijk nooit van gehoor. Het zette iets in gang. Waarom verdwijnen beschavingen ineens? En, belangrijker: kunnen wij diezelfde fouten nog steeds maken? Het lijkt allemaal zo ver weg, maar de parallellen zijn dichterbij dan je denkt.
Waarom zijn hele beschavingen letterlijk opgehouden te bestaan?
Laten we eerlijk zijn: niemand staat ’s ochtends op met het plan om een beschaving te laten ophouden. En toch… de geschiedenis staat vol met grote en kleine samenlevingen — de Maya’s, het Rijk van Axum, Paaseiland — die verdwenen door een bizarre mix van fouten, pech en soms gewoon domme pech. Op de maandagmarkt in Utrecht hoorde ik een oudere man zeggen: “Goed, als mensen blijven roofbouwen is het zó gebeurd.” Nou, als hij gelijk heeft…
Veel beschavingen gingen ten onder aan onzichtbare valkuilen. Een paar bekende patronen:
- Uitputting van natuurlijke bronnen (o.a. boskap en watertekort)
- Verstarring van leiding of politiek systeem
- Klimaatverandering of langdurige droogte
- Eenzaamheid en ongelijkheid — kloof tussen arm en rijk
- Gebrek aan flexibel denken (“dat doen wij altijd zo!”)
Wat betekent dat voor ons, nu in Nederland?
Kijk om je heen — het voelt alsof sommige lessen hier genegeerd worden. Watermanagement en innovatieve landbouw zijn onze paradepaardjes, maar tegelijk praten we nog vaak over “hoe het altijd ging.” In mijn vriendenkring struikelen we over dingen als de stikstofcrisis of de bouwstop — niet dat ik het allemaal snap, trouwens. Maar als je in de file staat op de A27, besef je soms: alles hangt best aan een zijden draadje.
Wat kunnen we leren — en vooral: hoe voorkomen wij diezelfde fouten?
Dit is geen klaagzang, maar laten we niet doen alsof wij feilloos zijn. Er zijn wél een paar concrete stappen die ik de afgelopen maanden heb verzameld — van collega’s, uit kranten, van die eindeloze buurtappgroep:
- Leer flexibel denken. Leg jezelf uit: waarom doen we het zo? Kan het ook anders? Het klinkt simpel, maar in de praktijk zie je meteen weerstand.
- Kijk kritisch naar je grondstoffen. Niet alleen plastic rietjes bannen, maar echt: waar komt alles vandaan? Het is lastig — die avocado’s zijn te lekker.
- Communiceer met andere bubbels. Mijn buurman vindt dingen totaal anders dan ik, maar juist daarom bespreken we wél samen hoe we afval scheiden.
- Gebruik technologie… maar blijf menselijk. AI en slimme meters zijn handig, maar blijven ze ook betaalbaar en eerlijk? Mijn moeder zegt altijd: houd het simpel.
- Sta open voor twijfel. Niemand heeft het perfecte antwoord — dat lukt historici ook niet. Vandaar: “ik weet het ook niet altijd zeker…”
Kortom: de ergste fouten ontstaan als iedereen roept dat alles ‘onder controle’ is en niemand luistert naar de twijfelaars.
Voorbeelden uit eigen land — verleden én heden
Mensen vergeten snel hoe Noord-Holland in de middeleeuwen tot aan de horizon onder water stond (Lekkerkerk, hallo!). Of hoe kleine boeren tijdens de Gouden Eeuw werden weggeconcurreerd door rijkelui uit de stad — waar is de lokale kaasboer nu?
En nu: dorpen vechten tegen leegloop, jongeren trekken massaal weg, woningen zijn niet te koop. Misschien zijn het geen ineenstortende tempels, maar het gevoel herkent iedereen die ooit in een bijna lege dorpsstraat liep. De geschiedenis herhaalt zich misschien niet exact, maar rijmt wel verdacht goed…
Praktische tips — wat kun je vandaag al doen?
- Denk lokaal: steun eens een regionale markt of bedrijf. Eén brood minder van de supermarkt, één keer meer bij de bakker — het helpt echt een beetje, denk ik.
- Bespreek je twijfels. In apps, op je werk, bij de sportvereniging — het zijn vaak de vreemde meningen die iets in beweging brengen.
- Blijf nieuwsgierig. Lees een boek over verdwenen steden (recent las ik “Collapse” van Jared Diamond — aanrader, al word je er niet perse vrolijk van).
- Laat het perfecte los. Niemand begint de verandering groots. Begin ergens kleins, laat je niet gek maken door “het moet drastisch anders.”
In het kort: de les van verdwenen beschavingen is dat niemand onkwetsbaar is. En dat je soms pas achteraf ziet wat je fout hebt gedaan. Maar goed, misschien ben ik gewoon te voorzichtig — het voordeel is wel dat het altijd een goed gesprek oplevert.
En wat doe jíj?
Benieuwd hoe de rest van Nederland dit doet. Deel wat jij denkt — of je nou totaal optimistisch bent, of alles uit pure gewoonte doet (zoals ik vaak). Misschien leveren die kleine twijfels juist de beste ideeën op. Laat een reactie achter, of stuur het artikel door naar iemand die altijd zegt “dat gebeurt hier niet…”. In ieder geval: welterusten, of fijne dag nog — wanneer je dit ook leest.
