Ruikt ruimte naar gebakken steak? Of eerder naar koud metaal? Je zou zeggen: niemand die het echt weet—maar dat klopt niet. Er is inmiddels een hele lijst aan astronauten die openhartig vertelden over hún geur-beleving tijdens ruimtewandelingen. Serieus, het universum ruikt bijzonder, en niet zoals je denkt.
Ruimtegeur: niet te vergelijken met aarde, maar toch herkenbaar
Als NASA of ESA een geur uit een fles zou verkopen, zouden ze veel geïnteresseerden vinden—dat weet ik na het horen van de verhalen van drie astronauten op een borrel in Noordwijk vorige maand. Na een ruimtewandeling ruikt je pak als: verbrande buskruit, hete motorolie, soms zelfs als vlees direct van de BBQ (ja, dat zei André Kuipers onlangs tijdens een Q&A op een basisschool in Den Haag…). Het klinkt raar, maar bijna elke astronaut noemt dat “hitte” en “metaal” in de lucht hangen als je terugkeert in het ISS.
Waarom ruikt het universum eigenlijk ergens naar?
Niet zo gek als je bedenkt: in de ruimte botst continu allerlei kosmisch spul—van sterrenstof tot radioactieve deeltjes—tegen je pak aan. Als je na een paar uur buiten de luchtsluis weer in het ISS komt, trekken minuscule deeltjes en zwevende moleculen in het materiaal van je pak. Die mix vormt dus de beroemde “ruimtegeur”.
- Sommigen beschrijven het als “bovenin een oude metaalfabriek staan”
- Anderen zeggen: “net een afgekoelde wokpan na restaurantsluiting”
mijn collega bij ESTEC zegt altijd dat het lijkt op het openen van een oud compartiment in een tram van de RandstadRail—raar, maar toch voelbaar herkenbaar.
Wetenschap achter de geur: niet alles is verzonnen
Onderzoek van ESA laat zien dat onder meer ozon, aldehyden en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) bijdragen aan de typische ruimtelucht. PAK’s ontstaan bijvoorbeeld als sterrenstof ‘verbrandt’. Knap dat mensen dat kunnen ruiken—en bizar genoeg schijnen sommige parfumhuizen uit Parijs zelfs te experimenteren met ‘ruimtegeur’ in hun samples…
Kleine test: zo ruikt het bij benadering thuis
Ooit geprobeerd thuis het universum na te bootsen? Tijdens de lockdown ontdekte ik (per ongeluk, ja echt) dat als je ijzeren bestek een paar seconden flink verhit boven het gasfornuis, het een geur afgeeft die behoorlijk in de buurt komt. Denk aan warme metaal, beetje rook—en als je fantaseert, misschien zelfs een snufje avontuur (hoewel, misschien ruik ik gewoon raar…). Mijn buurman vond het vooral “gewoon naar treinrails”.
Overigens: probeer het liefst mét open raam. M’n vriendin vond het niks.
Waarom doet ruimtegeur ons iets?
Volgens psychologen roept geur herinneringen en nieuwsgierigheid op—ruimte ruikt naar iets waar je niet hoort te zijn, en dat maakt het spannend. Sommige astronauten nemen nog jarenlang een vleugje ‘ruimte’ waar als ze hun oude handschoenen openen (kwam ik tegen in een forum waar ex-ruimtevaarders blijkbaar hun spullen ruilen). Een geur die je herinnert aan een uurtje gewichtsloosheid buiten de aarde, waar je letterlijk tussen de sterren hing… wie zou dat willen vergeten?
En nu? Zelf beleven zit er (nog) niet in
Tot SpaceX tickets naar het ISS verkoopt bij de Albert Heijn, moeten we het doen met verhalen en kleine, gekke experimenten thuis. Maar eerlijk: het idee dat het universum niet steriel ruikt, maar vol verrassingen zit—dat maakt ruimtereizen nog mysterieuzer.
In elk geval, als je ooit op een feestje niet weet waarover je moet praten: vertel dat de ruimte ruikt naar warme metalen en buskruit—en wedden dat er meteen vragen komen?
Wat denken jullie—zou je de geur van het universum willen ruiken, als je de kans kreeg? Vertel het hieronder!
Nou ja, in ieder geval: laat het me weten.
