Stel je voor: je bestelt een caipirinha in een strandtent in Rio, glimlacht vriendelijk naar de barman en steekt je duim omhoog als bedankje. De barman kijkt ineens raar op. Je denkt even: heb ik iets verkeerds gezegd? Spoiler: misschien wél. Het klinkt bizar, maar in Brazilië is ‘de duim omhoog’ niet altijd zo onschuldig als in Nederland. Hoe zit dat? En wat kun je eigenlijk wél doen als je een Braziliaan de groeten wilt doen?
Cultuurclash: dezelfde duim, andere boodschap
In Nederland is het simpel: duim omhoog = top, goed gedaan, bedankt. Zelfs in het verkeer – van die truckers die even zwaaien – is het volkomen normaal. geloof me, ik heb zelf laatst bij Albert Heijn een medewerker zo ‘beloond’ voor het snel vinden van mijn favoriete kaas.
Maar in Brazilië… tja, daar ligt dat anders. De duim omhoog wordt daar nog regelmatig opgevat als een belediging, een beetje als de opgestoken middelvinger bij ons. Vooral sommige generaties (denk: onze tantes van boven de vijftig) schieten dan direct in de verdediging. Een collega van mij uit Rotterdam – net terug uit Fortaleza – vertelde: “Ik wilde zo vriendelijk zijn in de winkel, maar de caissière keek alsof ik haar uitmaakte voor iets heel ergs.”
Waar komt dat vandaan?
Het is niet persé zo dat iedereen in Brazilië je meteen uitscheldt als je die duim gebruikt, maar de gevoeligheid is er wel. De oorsprong? Er zijn allerlei theorieën, maar één van de meest genoemde: vroeger werd deze handgebaar inderdaad als grof ervaren, vooral in het binnenland of in traditionele gemeenschappen. De jongere generatie kijkt er volgens mijn Braziliaanse vriend Luiz al weer wat ruimer tegenaan — hoewel zijn moeder me er nog steeds op wijst als ik per ongeluk “de verkeerde duim” trek bij bezoek.
Handgebaren om te vermijden (en wat dan wél?)
- Duim omhoog: Kan als grof worden opgevat. ‘Doe maar niet’ is het veiligst.
- Het OK-gebaar (cirkel van wijsvinger en duim): Misschien nog erger. In veel Zuid-Amerikaanse landen betekent dit gewoon ‘je bent een sukkel’.
wat kan dan wel? Een vriendelijke glimlach, een ‘Obrigado/Obrigada’ (bedankt, afhankelijk van je geslacht), en soms even kort zwaaien. Brazilianen zijn super sociaal, maar handtastelijk gaat meestal niet verder dan een schouderklopje of high five bij jongeren. Mijn eigen ervaring — maandje of drie terug nog — leerde dat praten, complimenten geven en lachen vaak sowieso beter werken dan welke handgebaar dan ook.
Praktische tips voor Nederlandstaligen
- Observeer eerst: Kijk even hoe anderen reageren, vooral in meer officiële situaties of bij ouderen.
- Kies voor woorden: Gebaren zijn tricky, taal is veilig.
- Wees niet té direct: Braziliaanse cultuur is hartelijk maar ook gevoelig — een grap die bij ons werkt, kan daar verkeerd vallen.
- Fouten maken mag: Je bent een buitenlander. Even excusez-moi zeggen werkt wonderen, en meestal wordt het je direct vergeven.
En ja, hoewel iedereen in de familie-app me eerst waarschuwde, heb ik het zelf ook eenmaal verkeerd gedaan — duim omhoog aan de buurvrouw. Ze lachte gelukkig maar… Nou ja, misschien was het niet écht vriendelijk bedoeld. Ach, misschien had ik gewoon pech.
Tot slot: cultuur proeven met een beetje lef
Samenvattend: in Brazilië is niet ieder handgebaar neutraal. De duim omhoog is — ondanks wat TikTok en Instagram doen geloven — nog altijd niet 100% veilig terrein. Dus de volgende keer dat je op vakantie bent of met een Braziliaanse collega praat: even nadenken voor je je duim opsteekt.
Heb jij het wel eens ongemakkelijk gehad door een gebaar in het buitenland? Deel het hieronder — altijd leuk om de blunders van anderen te lezen. of bewaar dit artikel even, voor als je ooit richting Copacabana vliegt. je weet maar nooit…
