Wist je dat je elke dag ongeveer één kopje speeksel produceert? Ja, dat besefte ik laatst tijdens een, eerlijk gezegd, nogal ongepland gesprek bij de kapper. We hebben het vaak over water drinken — maar niemand praat over al dat ‘natte goud’ dat je lichaam gewoon zelf maakt. En het zit dus nog voller geheimen dan je buurvrouw’s appeltaart…
Speeksel: meer dan alleen spuug
Vaak beschouwen we speeksel nauwelijks als iets bijzonders — behalve misschien als je moet gapen bij de tandarts. Maar geloof het of niet, je mond maakt zo’n 1 tot 1,5 liter per dag aan. Dat is een groot glas, of een mok koffie van Hema — en dan zonder koekje. Het meeste merk je natuurlijk niet eens, want je slikt het gewoon onbewust door.
Vorige week merkte ik bij mezelf: na een middagje dropjes eten was mijn mond compleet uitgedroogd. Mijn collega zei dat ze juist altijd extra speeksel krijgt van zure snoepjes. Tja, blijkbaar verschillen we allemaal…
Waarom hebben we zoveel speeksel nodig?
Speeksel doet véél meer dan alleen je mond vochtig houden. Hier even op een rijtje, zonder te veel biologie-gezwam:
- Bescherming tegen bacteriën. Speeksel spoelt je mond schoon na die snelle haring of kapsalon op zaterdagavond.
- Begin van de spijsvertering. Je eten wordt makkelijker doorgeslikt en het afbreken van bijvoorbeeld brood start al bij de eerste hap — dat gevoel als je stokbrood opeens zoet smaakt, dat is dus speeksel aan het werk.
- Tanden blijven sterker. Speeksel helpt om zuren te neutraliseren en dat voorkomt gaatjes (tot op zekere hoogte, want zelfs speeksel wint het niet van een heel pak stroopwafels…)
- Praten en proeven. Zonder speeksel smaakt je eten nergens naar — letterlijk en figuurlijk.
Wat bepaalt hoeveel speeksel je maakt?
Het klinkt gek, maar je eigen speekselproductie varieert heel sterk. Een vriend van mij — tandarts in Utrecht — vertelde eens dat mensen die veel praten (leraren bijvoorbeeld) of vaak kauwgom kauwen, soms wel dubbel zoveel speeksel produceren. Koffie en alcohol drogen juist uit, vandaar die dorst de ochtend na Koningsdag.
Stress, medicijnen, zelfs het weer; alles speelt mee. En ‘s nachts? Dan ligt de productie stil — en krijg je dat ‘kartonnen-mond-gevoel’ bij het opstaan. Geloof me, ik weet er alles van na een avondje bittere Ballentent-bier…
Gezond speeksel: kleine tekens, groot effect
Merk je ’s ochtends dat je mond droog is, of word je wakker met een ruwe tong? Dat kan wijzen op stress, simpelweg te weinig drinken, of iets als medicatiegebruik. Regelmatig water drinken, niet te veel suiker, en liefst een beetje relaxen helpt — hoewel ik eerlijk ben: vlak voor een presentatie valt dat relaxen natuurlijk niet mee.
Trouwens, bij thuiskomst na werk spoel ik altijd even mijn mond. Dat merkte ik drie maanden geleden — het scheelt écht met een frisse adem. Maar misschien ben ik de enige…
Speekseltests: niet alleen bij politiecontroles
Wist je dat je speeksel voor medische onderzoeken wordt gebruikt? Niet alleen de politie gebruikt het voor alcohol- of drugstests, maar in sommige ziekenhuizen testen ze bijvoorbeeld op ontstekingen of virussen. Moet je nagaan: dat ogenschijnlijk simpele spuug op een wattenstaafje zegt ineens heel veel over hoe het met je gaat.
Kortom…
Je lichaam is een soort mini-fabriek die elke dag een mok speeksel voor je regelt — goed voor je tanden, spijsvertering én zelfs je humeur (denk maar eens aan dat water-inde-mond-gevoel bij de geur van vers gebakken brood). Misschien niet iets waar je dagelijks bij stilstaat, maar volgende keer dat je mond droog aanvoelt, weet je ineens waar het door komt.
Hoe ga jij om met droge mond of juist overmatig speeksel? Deel het in de comments — uit nieuwsgierigheid, of gewoon omdat je het leuk vindt. In ieder geval, proost… op speeksel, dus.
