Wist je dat het universum voller zit met geheimen dan je favoriete kroeg op vrijdagavond? Zwarte gaten waren lang de paradepaardjes van kosmische mysterie. Maar afgelopen maand doken astronomen met de neus in iets zó merkwaardig, dat zelfs m’n oom uit Den Haag z’n wenkbrauwen optrok. Ik dacht: “Kan het nog gekker?” Blijkbaar wel.
Niet meer alleen zwart
Jarenlang draaide alles om zwarte gaten. Ze slokten licht op als een stroopwafel koffie — en ja, ze fascineerden ons allemaal. Maar een groep astrowetenschappers uit Leiden zette het halve internet op z’n kop met hun nieuwste ontdekking: zogenaamde “donkere sterren” (dark stars). Klinkt als een hippe nieuwe band, is het niet.
Hier even een waarschuwing: het verhaal gaat alle kanten op. Maar goed, dat is ruimte — één grote wirwar.
Wat zijn die donkere sterren?
Volgens collega’s bij SRON (ik volg ze sinds ze een keer Utrechts vlaai meenamen naar de universiteit) zijn donkere sterren bizarre objecten die vooral bestaan uit… pure energie van donkere materie. Ja hoor, komt de wetenschap weer met zo’n term waarvan je niet zeker weet of ze het niet gewoon voor de grap verzinnen bij de vrijdagmiddagborrel.
Deze donkere sterren ontstaan vermoedelijk nog vóór de eerste echte sterren. Ze gloeien zwak, worden gevoed door annihilatie van donkere materiedeeltjes en zijn — in theorie — veel groter dan zwarte gaten. Stel je voor: ze zijn duizenden keren zo groot als onze zon. Mijn buurman riep meteen: “Waarom leren we dít niet op school?”
Even een stap terug: donkere materie?
- Donkere materie is die mysterieuze spul in het heelal dat geen licht uitzendt — niemand weet wát het is.
- Volgens schattingen bestaat zo’n 85% van alle materie uit het universum uit deze onzichtbare deeltjes.
- Niemand heeft donkere materie direct gezien, maar we zien z’n ‘effect’ op sterren en sterrenstelsels.
Hoe ontdek je iets dat iedereen mist?
Op een regenachtige dinsdagochtend — ergens eind april — zat een groep onderzoekers van de Radboud Universiteit naar data van de James Webb ruimtetelescoop te turen. Ze vonden plots heldere, maar vreemde lichtbronnen op plekken waar ze geen gewone sterren verwachten. De voorlopige conclusie: dit zijn waarschijnlijk dé langgezochte donkere sterren. Niet te verwarren met zwarte gaten, want deze ‘leven’ juist van binnenuit, zolang de voorraad donkere materie strekt.
Mijn collega uit Eindhoven grapte: “Het universum is dus eigenlijk één groot dark kitchen!” Oké, niet lachen — astronomen zijn niet per se de besten met humor, maar ze hebben een punt.
Waarom maakt dit uit?
Als donkere sterren echt bestaan, moeten we opnieuw naar het begin van het heelal kijken. Misschien verklaren ze eindelijk waarom sommige sterrenstelsels zo snel ontstonden, of waar de ontbrekende massa zich schuilhoudt. Persoonlijk vind ik het fascinerend dát we dingen ontdekken die letterlijk de fundamenten van ons begrip op de proef stellen — hoewel, misschien ben ik wat makkelijk te verwonderen.
Overigens, in ons kantoor ging gisteren de discussie verder: “Gaan we nu alle sciencefictionfilms herschrijven?” Nog niet — bewijs verzamelen duurt jaren. Maar wie weet duiken deze objecten binnenkort al op in het schoolboek van je kind.
En nu?
Ik zou zeggen: hou het nieuws in de gaten, vooral als je — net als ik — niet bang bent om toe te geven dat het universum ons soms gewoon uitlacht. Volg wat de James Webb Telescoop allemaal nog boven tafel tovert, of ga eens naar een publieksavond bij sterrenwacht Sonnenborgh. In ieder geval genoeg voer voor je volgende borrelpraatje.
In het kort: zwarte gaten zijn niet passé, maar het universum blijkt nóg raardere bladzijden te hebben. Zeg nou zelf — wie had dit vorige maand verwacht?
Heb je hier zelf een theorie over, of blijf je liever bij feiten? Laat het achter in de reacties — in ons team zijn de meningen verdeeld. In ieder geval: universeel mysterie genoeg voor iedereen, nu en de komende paar eeuwen… Of misschien vergis ik me gewoon, en blijkt volgende week alles weer anders.
