Stel je voor: je zit met je koffie, wifi valt weer eens uit — maar ergens in het gras loopt een compleet ecosysteem dat zijn communicatie-systeem tot in de puntjes beheerst. Mieren. Ze lopen dwars door je tuin, over het stoepje bij Albert Heijn — en eigenlijk hebben ze hun eigen ‘internet’ ver voor de mens al uitgedokterd. Klinkt vergezocht? Toch las ik laatst (ergens op Reddit, ironisch genoeg) dat hun infosysteem verrassend veel lijkt op onze servers en dataverkeer.
Hoe ‘praten’ mieren eigenlijk?
Mieren gebruiken geen glasvezel of 5G, maar feromonen — een soort geurboodschappen waarmee ze collega’s informeren over voedsel, gevaar, of het beste pad naar de rozenstruik van de buurvrouw. Elk spoor vertelt weer iets anders. Het lijkt op het versturen van emoji’s: geur #1 betekent “hier ligt eten”, geur #2 “pas op, spin achter het hoekje”. Je zou bijna zeggen dat WhatsApp hiervan afgekeken is.
Op zich logisch, want als je met tienduizenden tegelijk werkt — zonder centrale baas — moet iedereen altijd instant weten wat er speelt. En dat werkt dus al miljoenen jaren zo bij mieren. Bizar, toch?
Feromonen = het dataverkeer van de natuur
Als een mier een suikerklontje vindt, zoals vorig jaar bij ons op het terras (dankzij een omgevallen limonadeglas…), loopt ze terug naar het nest en laat feromonen achter. Andere mieren pikken dit op, volgen het spoor precies zoals wij een Google Maps-route volgen, en versterken het met hun eigen geur. Zo ontstaat een supersnel eco-‘datanetwerk’ waarmee de hele kolonie in no time het zoetgoed opeet — onze koekjestrommel heeft het geweten.
- Verspreiding = download
- Spookroutes (gevonden en weer opgeheven) = broken links
- Feromoonintensiteit = bandbreedte
Het leuke is — als het spoor vervaagt, “vergeet” het collectief deze info. Beetje zoals dode links op internet.
Waarom werkt het (meestal) zo goed?
Zelf ben ik geen bioloog, maar als je documentaires van VPRO over mieren bekijkt, zie je hoe elke mier eenvoudige taken doet, maar samen ongelooflijk complexe dingen kunnen. Geen centrale server — ieder volgt slechts een paar simpele ‘regels’, en samen ontstaat geavanceerd gedrag. In de IT noemen ze dat ‘emergent behavior’. In Leiden gaven studenten een keer zo’n project met robotmieren — werkte verrassend goed, zo werd verteld in ons studentenhuis.
Alleen: af en toe stort het hele systeem in. Plots regent het, geursporen spoelen weg — chaos. Dan moeten ze alles opnieuw opbouwen. En daar zit iets menselijks in, toch? Wij rebooten soms ook alles als de wifi uitvalt.
Kunnen wij iets leren van mieren?
Misschien klinkt het wat zweverig — maar het collectieve denken van mieren maakte uiteindelijk ons eigen internet mogelijk. Zelfs algoritmes als Google’s PageRank werken deels zo: autoriteit via het aantal (en de ‘versheid’) van links, net als mieren zich laten leiden door de sterkste, nieuwste geursporen. Mijn collega van Deltares zei laatst: “Eigenlijk zijn wij meer mier dan we denken.”
Natuurlijk werkt niet elk slim idee bij mensen — je wil geen collega’s in je kantoor-rugzak geuren laten verspreiden (ik heb het eens geprobeerd, was niet handig tijdens een meeting). Maar het principe om als netwerk te functioneren, werkt verrassend goed in alles van groepswerk tot stadsplanning.
Praktische tips — wat doe je nu met dit mierennieuws?
- Let eens op mierenpaden in je tuin, vooral na regen. Fascinerend hoe snel ze hun route herstellen
- Gebruik voor groepsprojecten simpele signaaltjes — een duidelijke emoji of kleurcode werkt soms beter dan lange e-mails
- Experimenteer met korte feedbacklussen (“gaat dit goed?”), zoals mieren direct elkaars spoor checken
kortom: van mieren kun je meer leren dan je denkt. Misschien niet alles toepasbaar, maar soms liggen de beste netwerken gewoon onder je voeten. Of, zoals mijn moeder altijd zegt: “Je hoeft het wiel niet telkens zelf uit te vinden — kijk gewoon slim om je heen.”
Heb jij zelf een mierennest ontdekt, of ooit hun gekke paden nagespeurd? Laat het weten in de reacties — wie weet ontdekken we samen nog meer verborgen ‘internets’ in de natuur…
