Heb je ooit met een Braziliaan afgesproken en jezelf afgevraagd waarom je na een kwartiertje pas gezelschap kreeg? Of misschien was het zelfs langer — halfuur, drie kwartier. Voor Nederlanders is stiptheid bijna een sport, voor Brazilianen is het… nou ja, iets anders. Volgens mijn goede vriend uit São Paulo laat “op tijd komen” in zijn cultuur juist zien dat je niet te gespannen, niet te krampachtig doet. Best apart toch?
Cultuurshock bij de bushalte
Eerlijk, de eerste keer dat ik met mijn Braziliaanse collega om zes uur afsprak, stond ik rond 17:50 al zenuwachtig te checken of ik op de juiste plek stond. 18:10 nog steeds niemand. In Nederland had ik haar waarschijnlijk al vijf keer gebeld, maar in Brazilië geldt: precies op tijd betekent dat je niet flexibel genoeg bent. Mijn buurman — ooit zes maanden in Rio geweest — lachte me uit toen ik hierover begon.
Het is dus zeker geen kwestie van onbeleefdheid of gebrek aan respect, maar juist het tegenovergestelde. Tijdsbeleving = respect voor de persoon en de situatie. Lekker vaag, ik weet het.
“A hora brasileira”: tijd als sociale lijm
Er bestaat zoiets als “a hora brasileira” — letterlijk de Braziliaanse tijd. Dat betekent: als het feestje om acht uur begint, verwacht dan dat de meesten rond negen pas komen. Anders dan bij ons, waar te laat komen nogal eens als ongeïnteresseerd wordt gezien. In Brazilië toon je zo juist dat je je comfortabel voelt bij de mensen en de sfeer.
- Binnenkomen terwijl de gastvrouw nog bezig is? Gênant. Je wacht liever tot alles relaxed draait.
- Iemand opjagen via appjes? Onbeleefd. Je laat de ander ademen.
- Gehaast zijn? Geeft stress — is not done.
Overigens, misschien werkt het niet altijd zo. Mijn ervaringen zijn vooral “feestjes en verjaardagen”, want voor zakelijke afspraken heb ik gehoord dat men wel degelijk zijn best doet — maar zelfs daar is alles minder strak.
Waarom ervaren Brazilianen het als respectvol?
Ik las gisteren nog een artikel in een Braziliaanse krant: het niet stipt op tijd komen is een teken dat je vertrouwt op de relatie, dat je niet komt “afvinken”, maar dat je ruimte maakt om echt aanwezig te zijn.
En het gaat verder. Mijn oude docent Portugees vertelde ooit: als je in Brazilië stipt bent, voelen mensen zich zelfs een beetje opgejaagd — alsof jij het leven te serieus neemt. Hier, in Nederland, denken we precies andersom. Maar stel je voor dat een gast altijd als eerste aankomt — halve taart is nog niet op tafel, muziek is er niet — tja, beetje ongemakkelijk toch? Of zit ik nu te muggenziften…
Voor- en nadelen van de relaxte tijdsbeleving
- Voordeel: Minder stress, meer spontaniteit. Er is ruimte voor onverwachte gesprekken.
- Nadeel: Voor control freaks (zoals ik soms…) is het pure horror. In het openbaar vervoer is het trouwens ook drama — de bus rijdt als het uitkomt. En zo blijf je jezelf verbazen.
Collega van me, die elk jaar Carnaval meemaakt, zei laatst: “Als je strak in de planning zit, mis je de helft van het plezier.” Misschien zit daar wat in.
Tips als je met Brazilianen afspreekt
- Geef een tijd door, maar reken stiekem op een kwartier (of halfuur) later.
- Wil je dat iedereen rond dezelfde tijd binnen is? Zeg gewoon dat het eerder begint.
- Zakelijke meetings? Toch iets formeler, al gebeurt er meestal nog weinig vóór het halve uur voorbij is.
- En vooral: geniet van de rust — misschien kun je er wat van leren.
In het kort: Brazilianen komen vaak te laat, maar niet uit onverschilligheid — eerder uit respect, ontspanning, en sociale verbinding. Misschien moeten wij Nederlanders ook wat minder jachtig zijn. Maar of dat ooit lukt… geen idee.
Zelf ervaringen met Braziliaanse tijd? Laat het hieronder weten — ben benieuwd hoe jullie dit zien. En mocht je ooit stevig willen wachten op dat feestje, neem gerust een extra boekje mee. In ieder geval ben je niet de enige.
